Mniejszość węgierska na Słowacji - 1994

Csemadok:

Organizacja ta jest kontrolowana przez byłe kadry komunistyczne. Na początku Csemadok chciano przekształcić w partię polityczną, która była by jedynym przedstawicielem mniejszości węgierskiej lecz na szczęście projekt ten nie został zrealizowany. W rzeczywistości Csemadok miał być bazą dla partii Együttélés. Duray powiedział, że baza wyborcza obu organizacji jest jednakowa, ale szeregowi członkowie Csemadoku, których interesuje polityka przeszli do Együttélés.

Struktury:

Struktury Csemadoku przypominają struktury partii politycznej; organizacje bazowe – komitety [okresy] – komitet centralny.

Kierownictwo:

Przewodniczący, Gyözö Bauer był deputowanym z ramienia partii komunistycznej jeszcze w 1990 roku. Jego żona Edit Bauer jest obecnie z ramienia Együttélés. deputowaną w 13 osobowym zarządzie Csemadoku, z którego 12 członków należy do Együttélés. Członkowie Együttélés są bardzo często również członkami Csemadoku.

Działalność:

Teoretycznie kulturalna, ale w rzeczywistości stanowi podporę polityczną Együttélés i dwu innych znaczniejszych partii węgierskich. Csemadok nie jest jednak jedyną instytucją kulturalną Węgrów. Przyznaje się, że Csemadok powinien istnieć, ale jako organizacja stricte kulturalna, która nie miesza się do polityki. Najbardziej krytycznie nastawiony do Csemadoku jest Nagy (MPP), który nie chce aby Csemadok przekształcił się w wersję węgierską Macierzy Słowackiej Morica – (Matica Slovenska). Widzi miejsce dla Csemadoku jedynie w domenie kultury. Obecnie Csemadok zadeklarował swe poparcie dla wszystkich trzech partii węgierskich na Słowacji, ale nie jest to nic innego jak czysta retoryka.

Finanse:

Dotacje rządu słowackiego i pomoc Budapesztu. Związki z władzą na Węgrzech – roszczenia/ rozbierzności - z partiami słowackimi i ich szefami. W tym względzie nie ma różnicy między Csemadokiem, a Együttélés.

Ruch „Współżycie” – Együttélés – Spoluzitie

Struktury:

Együttélés składa się z 400 organizacji podstawowych, z których każda ma minimum 5 członków. W sumie posiada 10 tysięcy członków we wszystkich południowych okręgach (okresy). Organizacje bazowe są zarejestrowane na poziomie wspólnot (obec) i posiadają osobowość prawną. Przewodniczący organizacji bazowych z jednego okręgu (okres) tworzą komitet okręgowy. Komitet ten może zostać po

większony o innych przedstawicieli okręgów jeśli członkowie komitetu wybraliby ich pośród członków organizacji bazowych. Organizacje bazowe w okręgach wystawiają swych przedstawicieli na kongres, a organizacje na poziomie okręgowym (okresów) mogą dodatkowo wysyłać swych przedstawicieli. Kongres wybiera Radę Centralną, która wybiera Komitet Wykonawczy. Együttélés sam siebie określa jako ruch, ale naprawdę jest to partia polityczna. Együttélés ma 9 posłów w parlamencie.

Kierownictwo:

Przewodniczacy – Miklós Duray, vice – przewodniczący – Zólyomi Arpád Duka, vice – przewodniczący odpowiedzialny za działania związane z rodzajem autonomii terytorialnej – József Kvarda, sekretarz – Erzsébet Dolnik, rzecznik prasowy – Erzsébet Pogány, sekretarz od spraw zagranicznych – István Batta.

Na poziomie okresów (okręgów) istnieją dwa główne stanowiska, pierwsze zajmuje przewodniczący, drugie sekretarz.

Do Együttélés wstąpiła największa liczba komunistów (funkcjonariuszy partyjnych). Na przykład MKDM nie przyjmuje ludzi skompromitowanych w przeszłości, w kierownictwie MPP nie ma żadnego byłego członka partii, a w jej Radzie Republikańskiej jest 3 byłych członków partii, którzy należeli do grupy reformistów i nie zajmowali w niej wysokich stanowisk.

Komuniści z Csemadoku utworzyli frakcję w Együttélés i w pewnym momencie chcieli przyłączyć się do Socjal - Demokratów.

Rozsa Ernö, który uczestniczył w kolektywizacji w latach 50-tych, obecnie stoi na stanowisku nacjonalistycznym, a Edit Bauer zajmuje pozycję bardziej wyważoną w łonie Együttélés. Obydwoje byli parlamentarzystami z ramienia Együttélés, a Rozsa Ernö jest również szefem Együttélés na okręg (okres) Galanty. Ponownie zostali wybrani we wrześniu 1994 roku. Tego rodzaju powiązania doprowadziły na przykład do kryzysu w Koszycach kiedy to Együttélés poparło z HZDS, SNS i Związkiem Chrześcijańsko – Demokratycznym z Klepacza, kandydata byłej nomenklatury (Rudolf Schuster) na stanowisko mera, podczas gdy MKDM i MPP zawarli umowę z KDH i DS (DU zawarła umowę z SDL i ZRS). Schuster wygrał, ale przewodniczący Együttélés w Koszycach, Zoltan Balassa, który głosował przeciwko sojuszowi z HZDS i SNS, podał się do dymisji.

Działalność:

polityczna, parlamentarna, wydawnicza, itp.

Finanse:

Jak dotychczas Csemadok wspierany jest przez Budapeszt, również przez węgierski sektor prywatny. Związki z Sorosem.

W latach 1991/1992 Géza Jeszenszky przekonywał Węgrów, że powinni utworzyć jedną organizację tak jak ich rodacy w Rumunii. Gdyby ten projekt został zrealizowany, Duray otrzymał by stanowisko przewodniczącego pozwalające na bardzo wiele. Został członkiem MDF i utrzymywał bardzo ścisłe związki z rządem węgierskim, podczas gdy Bugar bez wiedzy Nagy’ego, utrzymywał dystans w stosunku do MDF. Nagy był o tyle zadowolony ze zmiany władzy

w Budapeszcie, że teraz, według niego trzy węgierskie partie na Słowacji traktowane będą jednakowo, podczas gdy wcześniej faworytem władz był Együttélés. Mówiono również o niemożliwości akceptacji Duray’a w rządzie słowackim, ponieważ Budapeszt byłby od razu informowany o utarczkach w radzie ministrów - powiedział Nagy.

Jako najbliższe sobie partie polityczne na Węgrzech Duray wymienia MDF, KDNP i FIDESZ.

Obecnie Együttélés jest związany z Międzynarodówką Liberalną.

Dążenia/ Poglądy

Należy porównać odpowiedź na pytanie: Czy ruch Együttélés, który wydaje się bardziej radykalny, ma jakieś specyficzne żądania dotyczące statusu mniejszości węgierskiej?

Autonomia terytorialna przyznana jednemu lub trzem regionom na południu uwzględniająca dwuizbowy parlament.

Dla Słowaków żądania autonomii terytorialnej są nie do zaakceptowania. Są oni przekonani, że regiony południowe proklamowałyby następnie prawo samostanowienia z zadeklarowały związek z Węgrami, tym bardziej, że sytuacja ekonomiczna na Węgrzech poprawia się, a na Słowacji od czasu dojścia do władzy Meciara pogarszała się. Tymczasem istnieją dwa niuanse; młoda generacja, na przykład Juraj Kohutiar odpowiedzialny za sprawy zagraniczne w KDH, przyznał możliwość autonomii terytorialnej w przyszłości jeśli Słowacy i Węgrzy zaczną sobie ufać. Inni politycy ze wszystkich partii odrzucają taką ewentualność.

Együttélés jest w rzeczywistości partią narodowo - demokratyczną, która do dziś nie zaznaczyła wyraźnie swej ideologii. Obecnie podkreśla ona swój konserwatyzm chrześcijański i przede wszystkim oddanie węgierskim tradycjom narodowo - liberalnym. Narodowy liberalizm na Węgrzech oznacza obecnie bycie narodowym demokratą; jest to spuścizna walki prowadzonej z Habsburgami o emancypację narodową.

Stosunki z przywódcami i partiami słowackimi.

Partie koalicji Moravcika są gotowe zaakceptować Duray’a, ale raczej jako wolę Bożą (50% głosów pośród Węgrów)? W rzeczywistości Együttélés jest izolowany podczas gdy stosunki między MKDM i MPP i partiami słowackimi, przede wszystkim KDH i DS. są przyjacielskie. Duray jest bliski Unii Demokratycznej Moravcika i Partii Demokratycznej Miklosa., ale żadna partia słowacka nie postrzega Együttélés jako swego partnera, a przede wszystkim nie robi tego Unia Demokratyczna. Duray oskarża KDH (i MKDM) o uniemożliwienie przystąpienia Együttélés’owi do Europejskiej Unii Chrześcijańskich Demokratów, ponieważ KDH odmówiło listu rekomendacyjnego wymaganego przez EUCD. Natomiast dwie inne partie węgierskie wskazują KDH jako preferowanego partnera. Nie ma kontaktów między Együttélés i SDL. Co więcej, według Duray’a SDL zablokowało na długo współpracę pomiędzy Együttélés, a rządem Moravcika, która skądinąd była „bardzo trudna”. SDL jest przede wszystkim przeciwna propozycjom konkretnych zmian w parlamencie wysuniętych przez Egüttélés, który chciał odwołać Gasparovica ze stanowiska przewodniczącego parlamentu. Duray jest gotów brać udział w koalicji rządowej złożonej z KDH, DU, SDL i Węgierskiej Koalicji, ale nie zależy to od niego, a od zgody SDL, który jest - jak na razie- przeciwny takiej idei.

Według Nagy’ego dwie inne partie węgierskie myślały do niedawna, że mogą stworzyć skuteczną politykę obrony mniejszości węgierskiej pozostając wyłącznie w opozycji, ale postawa taka uległa zmianie, jak i również strona słowacka wyraża gotowość udziału Węgierskiej Koalicji w rządzie.

Biografia Miklosa Duray’a

Duray jest prawdziwym symbolem oporu przeciw komunizmowi. Zaczął swą działalność w latach 70-tych. W 1978 roku zorganizował Komitet Obrony Praw Mniejszości Węgierskiej złożony z 10 osób i nieoficjalnie wspierany przez wielu ludzi. W praktyce jednak jedynie Duray’owi przypadła scheda z tej działalności (tak postrzega to opinia publiczna). Działalność Duray’a, dwukrotnie wiezionego miała raczej charakter narodowy niż antykomunistyczny. W pewien sposób był on chroniony przez Budapeszt, który musiał brać pod uwagę jego popularność.

Węgierski Ruch Chrześcijańsko-Demokratyczny - Magyar Keresztény-Demokrata Mozgalom - Madiarské Krestiansko-Demokratické Hnutie.

Struktury:

Oficjalnie MKDM nie jest partią, ale ruchem, tym niemniej jest bardzo dobrze zorganizowany i ma bogatą strukturę. Posiada 330 organizacji bazowych (w1989 - 189), każda musi składać się z minimum 7 członków, zarządu i zbierać się najmniej dwa razy w roku. Organizacje bazowe tworzą organizację okres’ów; każdy okres wysyła swych delegatów (4 lub 5 na 30 organizacji bazowych) na kongres, który wybiera Radę Republiki. W czasie między dwoma kongresami lub zebraniami Rady, MKDM kieruje przewodniczący.

MKDM ma swoje struktury we wszystkich okres’ach na południu. Członkowie MKDM mieszkają niemal wyłącznie na wsi, w kołchozach. Bazę MKDM stanowiła stara generacja wierzących-praktykujących katolików. W 1992 MKDM „otwiera się”; również na niewierzących, którzy są gotowi go popierać. Obecnie do partii napływa młodzież i inteligencja, większość to katolicy choć nie brak tu protestantów i unitów.

MKDM był w koalicji z Együttélés (270 tys. głosów w 1992), podczas gdy MPP współzawodniczyła z VPN. Obecnie MKDM poddała w wątpliwość dominację swego dawnego partnera co z pewnością spowoduje urazę u tego drugiego.

Przywódcy:

Przewodniczący - Béla Bugar, vice-przewodniczący - Pál Farkas, przewodniczący klubu parlamentarnego - Pál Csáky, członkowie prezydium: Lás

zló Asványi, Pál Barta, István Bartakovics, János Fóthy, Péter Tirinda. MKDM ma 7 deputowanych w parlamencie.

Działalność:

Polityczna, kulturalna i religijna. MKDM angażował się w tworzenie instytucji związanych z kościołem, na przykład w tworzenie szkół katolickich oraz utworzenie biskupstwa węgierskiego na Słowacji.

Członkostwo nie opiera się na składkach. Węgierski sektor prywatny świadczy mu swą pomoc finansową. Pewne związki z Sorosem oraz władzą na Węgrzech.

Bugar utrzymywał dystans w stosunku do rządu w Budapeszcie. Zarzucił rządowi Antall’a bezwzględne poparcie dla Együttélés. „Rząd Antall’a wspiera wyłącznie Együttélés, który rozstrzyga wszystkie problemy, podczas gdy Horn stara się utrzymywać kontakty z wszystkimi, ale również do pewnego stopnia” - mówi. Według niego porównanie dwu rządów jest jak dotąd niemożliwe, ponieważ Horn nic jeszcze nie zaproponował, natomiast Antall był premierem, który zaczął interesować się sprawami mniejszości.

Dążenia/ Poglądy:

MKDM broni interesów kolektywnych jak Együttélés, a nie indywidualnych jak MPP i uznaje wartości chrześcijańskie. Jest partią chrześcijańsko-demokratyczną, który mimo wszystko próbuje zdobywać elektorat także poza katolikami wśród Węgrów, tak jak robi to KDH wśród Słowaków. Bugar przyznał, że na początku MKDM myślał podobnie jak Együttélés w sprawie autonomii terytorialnej, ale poprzez konsultacje z członkami Europejskiej Unii Chrześcijańskich Demokratów i Unii Europejskich Demokratów MKDM zmienił swoją opinię w tej sprawie. Zachodni partnerzy przekonali go, że autonomia terytorialna stworzyła by element destabilizujący w regionie. Tak więc węgierscy chrześcijańscy demokraci zdecydowali nie mówić więcej o autonomii terytorialnej, ponieważ jest to bezużyteczne w sytuacji gdy zachodni partnerzy są temu przeciwni. Bugar przyznał, że presja zachodnia była decydująca w tej sprawie.

MKDM domaga się tego rodzaju samorządu na niwie kultury i edukacji, w który ani rząd ani parlament nie mógł by ingerować. Chodzi tu na przykład o ucinanie dotacji na prasę węgierską pod pretekstem, że krytykuje ona rząd, albo o obniżanie finansów na działalność kulturalną.

Stworzenie Wydziału Kultur Narodowych i Etnicznych w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Nitrze i szkolenie nauczycieli języka węgierskiego dla szkół węgierskich. Parlament słowacki 18 października 1992 zadecydował o utworzeniu Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Nitrze. Następnie senat szkoły zadecydował o utworzeniu Wydziału Kultur Narodowych i Etnicznych począwszy od 1 września 1993. Jednak tylko niewielka część Wydziału rozpoczęła działalność, ponieważ rektor Szkoły Pedagogicznej utrudniał jego powstanie. Chciał również zmienić jego koncepcję i zniweczyć współpracę komitetu złożonego z reprezentantów mniejszości, który miał czuwać aby Wydział został utworzony. MKDM powołuje się na żądanie Rady Europy dotyczące ponownego podziału terytorialnego i przekazania części kompetencji administracji państwowej w ręce jednostek terytorialnych (samorząd terytorialny, decentralizacja władzy). Słowacja musi podpisać Kartę Samorządności Terytorialnej (Self-government Chart). W ten sposób obwody (obec) i większe jednostki terytorialne odzyskały by kompetencje dotyczące spraw edukacji i kultury. Pozwoliło by to mniejszości węgierskiej chronić swoje prawa.

MKDM kategorycznie przeciwstawia się podziałowi terytorialnemu, który rozdrabniał by populację węgierską w ten sposób aby stanowiła ona mniej niż 25% w danej jednostce terytorialnej (administracyjnej).

MKDM popiera drugą propozycję z Komarna (Komarom), to znaczy utworzenie trzech lub czterech jednostek terytorialnych na południu, w których Węgrzy stanowili by więcej niż 50% populacji. (Różnica między MKDM a Együttélés odnosi się do statutu tych regionów; dla pierwszego miały by to być jednostki administracyjne z samorządem, dla drugiego miały by one raczej autonomię terytorialną. Együttélés ponadto mówi o powstaniu trzech regionów.

MKDM chciałby przenieść na grunt słowacki rozwiązania Włochów i Austriaków znalezione w Tyrolu. Według Bugara rozwiązaniem tego problemu powinny zająć się rządy zarówno Węgier jak i Słowacji i dojść w tej kwestii do kompromisu. (Együttélés również skłania się ku doświadczeniom włosko-austryjackim, ale MPP jest temu przeciwna).

MKDM złożyło w parlamencie kilka lat temu projekt prawa dotyczące mniejszości narodowych. Nikt jednak się tym nie zainteresował i nikt nie ma zamiaru rozmawiać o tym dokumencie. Projekt ten zawiera elementy pozytywne rozwiązań słoweńskich, włoskich, fińskich i mógłby stanowić bazę negocjacji pomiędzy

Słowacją a Węgrami. Bugar nie wierzy jednak aby było to realne.

MKDM broni kolektywnych praw:

– prawo dotyczące napisów w miejscach publicznych, prawo do języka, prawo do nazw w języku węgierskim;

– kultury, edukacji, używania języka ojczystego w administracji państwowej i samorządzie. Domaga się wprowadzenia dwujęzyczności w jednostkach, gdzie mniejszości przekraczają 10% populacji.

MKDM i MPP są partiami, które mają związki w całej Europie podczas gdy Együtélés jest raczej izolowany od forum międzynarodowego. W konsekwencji MKDM i MPP muszą brać pod uwagę opinię szerszego grona partnerów. MKDM jest związana z Międzynarodówką Konserwatywną (Europejska Unia Demokratów) i Europejską Unią Chrześcijańsko – Demokratyczną.

Związki z partiami i przywódcami słowackimi

Według Bugara partią słowacką, która jest najbliżej MKDM jest KDH. Partie te współpracują i ich stosunki „stają się dość dobre” po odejściu nacjonalistycznie nastawionej grupy Klepaca. Bugar dodaje, że potrzeba jeszcze trochę czasu aby były bardzo dobre. „Można również współpracować z Unią Demokratyczną Moravcika” – mówi. (Miały miejsce problemy między MKDM a UD, ale Bugar za wszelką cenę starał się uniknąć wrażenia jakoby dwie partie były w złych stosunkach. W rzeczywistości członkowie UD atakowali Węgrów jeszcze przed zerwaniem z Meciarem. W rządzie Moravcika ministrem edukacji był członek UD, który nie zrealizował żądań MKDM dotyczących alternatywnego szkolnictwa węgierskiego.)

Moim zdaniem stosunki między MKDM i przede wszystkim KDH są dobre, natomiast z UD są one dość słabe ponieważ sama UD jest słaba.

Z punktu widzenia MKDM Partia Demokratyczna mogła by być jej partnerem, ale brakuje jej wyraźnego politycznego profilu. Bugar cieszyłby się jeśli PD stała by się partią słowackiej prawicy, która mogła by być wtedy partnerem dla MKDM. Bugar podkreślił również, że Węgrzy nie zrobili by niczego w parlamencie bez pomocy partii słowackich, stąd konieczność współpracy. Postawa taka jest wspólna Bugar’owi i Nagy’emu, podczas gdy Duray nie wierzy we współpracę słowacko-węgierską.

Bugar podkreślił, że najbardziej napięte stosunki dzielą MKDM z komunistami (SDL). SDL jest w konflikcie z MKDM, ponieważ próbuje zbierać elektorat na terytorium MKDM, w węgierskich wsiach. Bugar skrytykował program mniejszościowy SDL-u, ale obawiał się, że komuniści mogliby zabrać mu część głosów węgierskich. Według niego wśród przywódców SDL jest wielu ludzi, którzy są nawet bardziej anty-węgierscy niż ludzie SNS-u.

Bugar pozytywnie ocenia role prezydenta, ponieważ zaczął on zajmować się problemami mniejszości, zorganizował w tym celu okrągły stół. Rezultaty są raczej niewielkie, ale zaczęły one debatę nad problemami, których partie polityczne nie chciały poruszać (rozwiązywanie problemów mniejszości narodowych).

Bugar ocenia również pozytywnie rolę Moravcika, który uciszył nastroje i zajął się ekonomią. Szef MKDM zaproponował przekupić Luptaka, proponując mu udział w rządzie. Jednak SDL sprzeciwiła się temu.

Przeciwko ewentualnym atakom przyszłego rządu Meciara na mniejszość węgierską, MKDM ma zamiar interweniować w instytucjach międzynarodowych i u swych zachodnich partnerów.

Biografia Béli Bugara

Jest zbyt młody aby mógł odgrywać jakąkolwiek rolę polityczną przed 1989 rokiem. Urodzony w 1958, w 1988 miał 30 lat i pracował jako inżynier w fabryce Petrzalka w Bratysławie.

Obywatelska Akcja Węgierska zmieniła swą nazwę na Węgierską Partię Obywatelską - Magyar Polgári Párt - Madiarská Obcanská Strana.

Struktury

MPP ma 2800-3000 zarejestrowanych członków i około 3000 sympatyków bez prawa głosu, którzy mogą uczestniczyć w jej zjazdach. Organizacja istnieje w 15 południowych okres’ach Słowacji (13 okres’ów plus Bratysława i Koszyce). W praktyce MPP ma swe biura z dwoma pracownikami w każdym w 10 okres’ach (Királyhelmec, Kassa, T

ornalja, Fülek, Ipolyság, Párkány, Komárom, Galánta, Pográny i Dunaszerdahely, nie licząc biura centralnego w Bratysławie), które się liczą.

MPP składa się ze 170 organizacji bazowych, które powinny zawierać minimum 3 członków każda. Organizacje bazowe w danym okres’ie tworzą organizację ze swym sekretariatem. 15 przewodniczących takich organizacji wchodzi, ex officio do Rady Republiki; Rada wybiera 30 osobowy Kongres MPP, który musi liczyć razem 49 członków (15+30+4 członków przewodniczących), ale w prakt

yce Rada Republiki składa się z 39 członków. MPP jest partią ludzi młodych, liberalnej inteligencji. Na początku elektorat MPP to pro zachodnio zorientowani Węgrzy. Obecnie partia „pochyliła się ku wschodowi”. W wyborach w 1992 roku MPP uzyskała 72 tys. głosów, podczas gdy koalicja Együttélés-MKDM - 270 tys.

Przywódcy:

Przewodniczący, dr Laszli Nagy, jest deputowanym w parlamencie. Vice-przewodniczący: inżynierowie Károly Tóth z Vagsellye i JánosTóth z Bratysławy, dr Mihály Zoller z Léva.

Działalność:

polityczna, oraz w 3 fundacjach: Civitas, Forum, Sandor Mari, wspierane przez Sorosa.

Finanse:

Pieniądze czerpie raczej z sektora prywatnego. Jej fundacje finnsuje Soros.

Związki z władzą na Węgrzech

MPP nie miała związków z rządem Antall’a i Nagy potwierdził, że następujący rząd Horna bardziej mu odpowiadał, ponieważ próbował on traktować trzy partie węgierskie na równej stopie. Zmiana rządu była więc pozytywna dla MPP. Według Nagy’ego rząd Horna nie obrał kursu nacjonalistycznego, ale socjalny i liberalny bardziej przyjazny w stosunku do sąsiadów. Jako najbliższe MPP węgierskie partie polityczne Nagy wymieniał SZDSZ i FIDESZ (co do FIDESZ z pewnością postawa MPP uległa zmianie ze względu na ewolucję tej pierwszej w kierunku narodowo-konserwatywnym).

Dążenia/ Poglądy:

MPP przedstawia się jako partia, która powstała w wyniku zmiany systemu. Podkreśla potrzebę głębokich reform ekonomicznych. Jest partią liberalną, dla której wolność jednostki, a nie interes grupowy jest wartością nadrzędną. Powstała 18 października 1989 roku i uczestniczyła w tworzeniu VPN. Nagy podkreśla, że jego partia nie ma charakteru partii mniejszości narodowej, ale liberalnej, nastawionej na radykalne reformy ekonomiczne i polityczne. Kwestia narodowa w programie partii nie zajmuje znaczącej pozycji, który to program dotyczy szerokiego spektrum. MPP jest członkiem-obserwatorem Międzynarodówki Liberalnej i członkiem stowarzyszonym Europejskiej Federacji Partii Demokratycznych i Reformatorskich.

Żądania o charakterze narodowym:

1. autonomia kulturalna i szkolna, uznanie praw zawartych w Deklaracji Helsińskiej (edukacja, kultura, używanie ojczystego języka w administracji państwowej i samorządzie terytorialnym);

2. zainteresowani powinni decydować o swych sprawach; maksymalna decentralizacja administracji państwowej i przekazywanie kompetencji w ręce jednostek samorządu terytorialnego;

3. MPP proponuje stworzyć Unie Narodów; jednostki terytorialne, które przystępują do Unii tworzyłyby organy do zarządzania w dwu dziedzinach: kultury i edukacji na ich terenie;

4. respektowanie etniczności w administracji publicznej (nowy podział administracyjny, ale nie na żadnych specjalnych warunkach (różnica z Együttélés).

Wszystkie swoje cele MPP chce realizować stopniowo i z udziałem partii słowackich; metody Együttélés uważa za zbyt radykalne.

Według Öllös’a Arpad’a, członka prezydium MPP i byłego mera Dunaszerdahely, autonomia terytorialna obecnie nie ma szans na realizację, ponieważ Słowacy „nie są do tego gotowi”.

Stosunki z przywódcami i partiami słowackimi

MPP jest jedyna partią węgierska, która od początku utrzymywała dobre stosunki z VPN, który współtworzył pierwszy rząd słowacki, i który cieszy się szeroką akceptacja wśród partii słowackich i tamtejszych intelektualistów. Okres trudnej współpracy z KDH skończył się wraz z odejściem grupy Klepac’a i obecnie stosunki między MPP i KDH są poprawne. Według Nagy’ego Frantisek Miklosko, który wstąpił do KDH odegrał pozytywną rolę w stosunkach z MPP. Obie partie współpracowały na poziomie lokalnym

oraz międzynarodowym, również w czasie gdy MPP był poza parlamentem. Dla MPP KDH jest najbliższą partią słowacką, z którą wiążą ją ścisłe stosunki. Nagy uznaje możliwość współpracy z Unią Demokratyczną i wierzy w „nawrócenie” byłych „meciarzystów”, jednak mimo tego zaufania współpraca między dwoma partiami jeszcze się nie urzeczywistniła. Natomiast z Partia Demokratyczną MPP współpracuje na poziomie lokalnym, ale partia ta [po przejściu dogłębnej metamorfozy nie ma jeszcze wyraźnej linii politycznej. Jak dotychczas MPP nie ma oficjalnych kontaktów z SDL; po raz pierwszy spotkały się one podczas negocjacji w sprawie utworzenia rządu Moravcik’a. Dla Nagy’ego SDL stanowi część lewego skrzydła na słowackiej scenie politycznej, z którą kontakt jest możliwy.

Biografia Laszlo Nagy’ego

Brał udział w działalności Komitetu Obrony Praw Mniejszości Węgierskiej, znanego jako grupa Duray’a w latach 70-80. 18 października 1989 roku utworzył Niezależną Akcję Węgierską, z którą uczestniczył w tworzeniu VPN 19 października 1989 roku.

II. MNEJSZOŚĆ WĘGIERSKA

Stosunek opinii publicznej do mniejszości węgierskiej

Po dojściu do władzy ekipy Moravcika sytuacja polepszyła się, nie zauważyłem (tzn. pan Darski) napięć etnicznych między Słowakami a Węgrami ani na południu ani w stolicy. Wszyscy jednak obawiali się, że Meciar mógłby wprowadzić zamęt. Duray ocenia, że w ten sposób rozgrywając kartę węgierską Meciar mógłby uzyskać od 50 do 60% głosów w wyborach, jedynie presja państw zachodnich może go powstrzymać.

Stosunki między Węgrami a Słowakami na południu są normalne. W Dunajskiej Stredzie (Dunaszerdahely) na dwa tysiące wyborców słowackich jedynie 0,01 głosowała na SNS. Wszyscy są jednak przekonani, że w przypadku kryzysu sytuacja zmieni się. W Dunajskiej Stredzie bezrobocie sięga 20%, ale co się stanie jeśli sięgnie 30%? Jak dotychczas działalność ludzi Klepaca na południu przed wyborami municypalnymi oraz nienawiść płynąca z telewizji nie przyniosły rezultatów. Ludzie tolerują się, ponieważ obawiają się, mogło by stać się to, co w Jugosławii. Ekscesy anty-węgierskie SNSu ograniczają się do terenów zachodnich i północnych. Na przykład na południu, w mieście Velky Meder (miasto węgierskie) i w Sturowie (60–70% Węgrów) Słowacy, Samuel Jankovic i Jan Oravec zostali wybrani na stanowiska merów. Tymczasem nie jest już prawdą, że opinie Słowaków z południa są bardziej korzystne dla Węgrów, niż te wyrażane przez Słowaków z północy, co dowodzi, że propaganda nacjonalistyczna podbiła południe. Rezultaty ankiet dowodzą, że sytuacja jest napięta i jeśli ktoś zdecyduje się wykorzystać to do zbicia politycznego kapitału, konsekwencje mogą być bardzo poważne. Oto rezultaty sondażu z kwietnia 1994 roku wykonanego przez ankieterów związanych z fundacją Sandor Mari.

68% Słowaków z południa i 72% z północy myśli, że Węgrzy zawsze są gotowi zaszkodzić Słowakom. 61% Węgrów uważa, że Słowacy nie dają im spokoju i ciągle im coś zrzucają.

84% Słowaków z południa i 88% z północy uważa, że Węgrzy ciągle zbyt wiele żądają. 53% Węgrów uważa, że Słowacy są coraz bardziej agresywnie nastawieni w stosunku do nich i nie chcą z nimi współpracować w budowaniu wspólnego państwa.

66% Słowaków z południa i 68% z północy obawia się separatyzmu węgierskiego. 66% Węgrów jest przekonana, że Słowacy chcieliby aby Węgrzy przenieśli się na drugą stronę Dunaju.

43% Słowaków z południa i 40% Węgrów obawia się, że sytuacja z Jugosławii powtórzy się na Słowacji.

92% Słowaków z południa myśli, że politycy węgierscy są odpowiedzialni za napięcia między Słowakami a Węgrami (tylko 37% oskarża o to polityków słowackich), o to samo oskarża polityków słowackich 88% Węgrów (38% oskarża o to polityków węgierskich).

24% Słowaków z południa nie chciałoby mieć Węgrów za sąsiadów.

Autorzy podali także kryteria tzw. ”nieuzasadnionej antypatii” i według nich 55% Słowaków z północy, 50% Słowaków z południa i 57% Węgrów mieści się w tych kryteriach.

73% Słowaków z południa i 76% z północy, jak również 60% Węgrów jest gotowa wykładać swoje żądania narodowe w formie petycji. 43% Słowaków z południa i 45% z północy , jak również 33% Węgrów jest gotowa robić to w formie demonstracji, ale równocześnie 45% Słowaków i 55% Węgrów wypowiada się przeciwko takiej formie.

Czy koalicja utworzona przez trzy ugrupowania węgierskie jest stabilna, jak i również czy istnieją rozbieżności między jej przywódcami?

Podczas gdy dla MPP rozwiązanie kwestii narodowej ROBI PARTIĘ (podkreślił to Nagy) zmiany systemu i tworzenia społeczeństwa demokratycznego i obywatelskiego, dla Együtélés jest to warunkiem przemiany demokratycznej. Duray chce mieć gwarancję w formie autonomii terytorialnej aby w przypadku gdy sytuacja na Słowacji pogorszy się autonomia ta stworzy instrumenty obrony dla mniejszości węgierskiej. Nagy natomiast widzi gwarancje praw Węgrów w zmianie syst

emu i w demokratyzacji społeczeństwa słowackiego. Nagy proponuje rozwiązania na szczeblu całego państwa podczas gdy Duray’a interesuje wyłącznie węgierskie południe kraju. Nie przeszkadza to, że obaj, jak i zresztą Słowacy, są pesymistami co do najbliższej przyszłości. Bugar i jego MKDM starają się stanąć pomiędzy Együtélés, który według niego jest zbyt radykalny w wyrażaniu swych poglądów i MPP, które według niego jest zbyt uległy. Duray, który mówi o Węgrach jako równorzędnych partnerach Słowaków, i który grozi żądaniami autonomii terytorialnej mimo oporów władz, jest w opinii Bugara i MDMK zbyt radykalny. (Podkreślić tu trzeba, że pojęcie „narody partnerskie” implikuje federalizm). Bugar oskarża MPP o niewykorzystanie okazji z lat 1990-1992, kiedy to MPP był w rządzie oraz o zgodę na utworzenie Wydziału Kultur Etnicznych i Mniejszości Narodowych w Nitrze w miejsce Wydziału Węgierskiego. Natomiast Együtélés i MKDM zaproponowali aby przyszli nauczyciele dla węgierskich szkół byli nauczani w słowackim z wyjątkiem literatury i języka węgierskiego. MPP jest więc „zbyt liberalna” z punktu widzenia MKDM.

Koalicja w praktyce już nie istnieje. 7 deputowanych z MKDM wyszło ze wspólnego klubu; uczynił to również Nagy i obecnie są dwa węgierskie kluby parlamentarne - klub MKDM (7 deputowanych) i Együtélés (9 deputowanych), jak i również jeden deputowany niezależny - Nagy, który opuścił koalicje wraz z Bugarem. Bugar zdecydował się na to, ponieważ we wspólnym klubie (również z Nagym) Együtélés miał zawsze większość: 9 przeciw 7+1. Bugar i Nagy nie chcieli ponosić odpowiedzialności za politykę Duray’a.

Według Bugara koalicja obecnie istnieje, Duray natomiast twierdzi, że koalicja skończyła już swoją działalność. Bugar widzi koalicję w formie współpracy między dwoma klubami i trzema partiami. MKDM zaproponowało Együtélés’owi współpracę, według Bugara bardziej ścisłą niż współpraca przedwyborcza, jednak Együtélés jak dotychczas nie zajął stanowiska w tej kwestii (obecnie sytuacja ta mogła ulec zmianie). Bugar przyznał, że są tylko dwie możliwości: albo podpisze się nową umowę koalicyjną albo koalicja rozpadnie się, przy czym woli rozwiązanie pierwsze. MPP jeszcze nie wie czy koalicja istnieje czy nie, jej prawnicy poszukują odpowiedzi na to pytanie. Nagy chciałby współpracy dwóch klubów, ale dodatkowo proponuje zawarcie porozumienia między partiami węgierskimi a partiami rządu Moravcika. Równocześnie jeśli istnieją dwie różne listy wyborcze, partie te powinny podpisać dokument, który precyzowałby wspólne poglądy na ekonomię, politykę zagraniczną i stosunek do prezydenta.

Według Duray’a MKDM zerwał już dwukrotnie porozumienie koalicyjne, trzeba więc zawrzeć nowe porozumienie, którego nie będzie można naruszyć ani zerwać, ponieważ nie ma sensu tworzyć koalicji, które się nie utrzymują. Sukces wyborczy – mówi Duray – został zaprzepaszczony z powodu Bugara i Duray nie zdecydował jeszcze czy Együtélés wystartuje w wyborach samodzielnie czy też w koalicji z dwiema partiami węgierskimi.

Koalicja jest zawieszona, jeśli przetrwa, to ograniczy się do kampanii wyborczej w przypadku 5% progu wyborczego. Stabilna i ścisła koalicja nie jest możliwa.

Czy istnieje wewnętrzna spójność w koalicji węgierskiej? Czy partie koalicji mają tę samą linię polityczną?

W wyborach powszechnych MPP wystawiło 118 kandydatów na stanowiska merów i 1678 na stanowiska radnych miejskich. MKDM wystawiło odpowiednio 112 i 2511 a Együtélés 206 i 3600 kandydatów. Ukazuje to stosunek sił między trzema partiami węgierskimi i poziom poparcia wśród Węgrów (przede wszystkim liczba kandydatów do rad miejskich).

W węgierskim mieście Dunajska Streda (gdzie Węgrzy stanowią 86,4% 24 tyś. populacji), wszystkich 41 radnych miejskich wybranych w październiku 1994 jest Węgrami, z których 18 związanych jest z Együtélés 14 z MKDM i 9 z MPP. Dodać należy, że MKDM zawarło tutaj sojusz z Együtélés. MKDM, które znajduje się w centrum w stosunku do MPP i Együtélés, może zawierać sojusze z dwiema partiami w zależności od okoliczności. Patrząc na rezultaty wyborów miejskich (dane dotyczą obszaru całej Słowacji):

Együtélés zdobył 4,66% stanowisk merów i 6,3% stanowisk w radach miejskich;

MKDM zdobył 1,99%stanowisk merów i 3,89% stanowisk w radach miejskich;

MPP zdobył 2,21% stanowisk mer

ów i 2,31% stanowisk w radach miejskich.

Jasno z tego wynika, że Együtélés reprezentuje połowę elektoratu węgierskiego i nie może już pretendować do bycia jedynym przedstawicielem mniejszości węgierskiej, tym niemniej ciągle pozostaje najsilniejszą partią

W trzydziestu przypadkach MPP zawarła umowy wyborcze z MKDM lub Együtélés, ale również z KDH, DS. (w Komarnie) i DU.

Związki z Budapesztem. Koalicja wyborcza mogłaby liczyć na wsparcie Budapesztu. Jest (lub było w momencie pisania tego rozdziału) zbyt wcześnie aby ocenić związki z nowym rządem w Budapeszcie. Można jedynie wskazać partnerów węgierskich w Węgrzech dla partii węgierskich i słowackich: dla Együtélés jest to MDF, dla MKDM jest to KDNP (z MDF i SZDSZ MKDM utrzymuje jedynie kontakty) i dla MPP jest to SZDSZ i FIDESZ. Moim zdaniem (Darski), koalicja nie była wspierana przez Budapeszt z prostej przyczyny, że Budapeszt nie miał ni czasu ni potrzebnej do tego energii z powodu wyborów na Węgrzech. Alians był raczej spowodowany obawą przed Meciarem i żądaniami zwykłych ludzi, którzy wymogli współpracę węgierskich partii.

Czy ambicje polityczne członków koalicji węgierskiej, zwłaszcza Duray’a, nie spowodują jej rozpadu?

Trzeba przyznać, że Duray nie jest lubiany przez Bugara i Nagy’ego jak i również przez ich ludzi; ciągle istnieją z tego powodu jakieś napięcia, podczas gdy stosunki między Bugarem i Nagy’m są raczej dobre. Często mówi się, że gdyby nie Meciar, Duray straciłby poparcie mniejszości węgierskiej. Odniosłem wrażenie (Darski), że MKDM jest najpoważniejszym rywalem Dyray’a. Moim zdaniem, po odbyciu rozmów z wszystkimi trzema, jestem przekonany, że długoterminowa współpraca między Bugarem i Nagy’m z jednej strony, a Duray’em z drugiej, jest niemożliwa. Również rozbieżne ambicje polityczne, zwłaszcza Duray’a, ich dzielą. Jednak ambicji takich nie brak u żadnego z nich.

Na czym polegają stosunki partii węgierskich z słowackimi partiami opozycyjnymi?

Ni partie węgierskie ani również partie słowackiej opozycji nie mogą działać pojedyńczo, ponieważ Węgrzy stanowią 10% elektoratu. Są więc skazani na współpracę przeciw Meciarowi i ekstremistycznym ugrupowaniom. Można przewidzieć, że za jakiś czas zaczną powstawac koalicje ideologiczne, na przykład KDH-MKDM. Trzy partie węgierskie popierają reformy ekonomiczne (wszystkie umiejscawiają się tu na prawicy) i integrację z Europą. Są więc znaczącym partnerem dla nie populistycznych partii słowackich. Węgrzy doskonale rozumieją, że im szybciej na Słowacji rozwinie się gospodarka rynkowa, tym szybciej zintegruje się ona z Europą i tym szybciej problemy Węgrów będą rozwiązane, a stosunki Słowacji z Węgrami polepszą się.

Dla Węgrów poważnym partnerem jest KDH, ponieważ DU i DS. są dość niestabilne. Słowacy poważnie traktują MPP i MKDM, podczas gdy Együtélés jest izolowany i jeśli wejdzie do rządu to tylko jako część koalicji węgierskiej. Sojusz między partiami węgierskimi i SDL jest możliwy tylko w ramach koalicji Moravcika, po Meciarze jeszcze długo partie węgierskie i SDL będą w oddzielnych obozach politycznych. Wszystkie trzy partie węgierskie mają napięcia z komunistami. Jeśli Partia Demokratyczna - DS. rozwinie się jej naturalnym partnerem będzie MPP. Együtélés więc zostanie bez słowackiego partnera.

MKDM i MPP są bliskie ideologicznie KDH, co ułatwia ich kontakty, podczas gdy Együtélés jest ciągle izolowany.

Według Nagy’ego żadna partia węgierska nie weszła do rządu Moravcika z powodu braku zaufania, za który wszystkie ponoszą odpowiedzialność. Nagy podkreśla przede wszystkim negatywną rolę Duray’a, jego krytyczne nastawienia i ścisłą współpracę z Budapesztem. Obecnie istnieje już pośród partii węgierskich doświadczenie współpracy i w przyszłości Duray i Bugar powinni się porozumieć (de facto stało się to ostatnio, koalicja węgierska wchodzi w skład rządu słowackiego).

KDH, DU, NDS prezentują wyraźne stanowiska i w przypadku rozpętania przez Meciara kampanii anty-węgierskiej, będą one broniły praw Węgrów, choć z pewnością będą okrzyknięte „zdrajcami”. Wśród tych partii KDH jest najważniejszym partnerem Węgrów.

Czy Együtélés, który wydaje się najbardziej radykalny wysuwa jakieś specjalne rządania dotyczące statusu mniejszości węgierskiej?

Należy zwrócić uwagę na sposób wnioskowania Duray’a. Według niegow Europie nie ma granic, które niż zmieniłyby się w czasie biegu historii. Granice nie są więc stale, niezmienne. Należy jedynie odrzucić przemoc jako sposób ich zmiany, ale jeżeli narody czy państwa porozumieją się co do ich modyfikacji, powinno się to akceptować.

Skutki takiego rozumowania są bardzo niebezpieczne. W sytuacji nieporządku i biedy na Słowacji można sądzić, że ludność południa kraju ogłosi samostanowienie i będzie chciała przyłączyć się do Węgier. To właśnie zarzuca się Duray’owi, który jest wyznawcą idei Wielkich Węgier.

Według Duray’a pewni specjaliści, tacy jak prof. Ermacora, wymieniają pośród praw przysługującym mniejszościom (samorząd, edukację i kulturę w języku ojczystym, jak i również jego użycie w administracji)prawo do autonomii terytorialnej. Autonomia kulturalna jest dobra dla mniejszości rozproszonych, podczas gdy mniejszości, które żyją na jednym, wspólnym terytorium powinny posiadać jego autonomię.

Duray proponuje dwa rozwiązania: wewnętrzne porozumienie słowacko-węgierskie lub jeśli to nie było by możliwe porozumienie między dwoma państwami: Słowacją i Węgrami.

Trzeba stworzyć samorząd lokalny (wspólnota-obec) i regionalny (region), który respektowałby interesy etniczne. Na południu 8.500 km2 zamieszkanych jest przez zwarta ludność węgierską. 92% Węgrów na Słowacji mieszka w tym regionie i stanowią oni 70% jego populacji. Együtélés obecnie proponuje utworzenie trzech regionów węgierskich na południu i rtegionów słowackich na północy. Duray nie mówi tego wprost, ale implikuje to federalizm. Według niego jednostki administracji państwowej byłyby większe od wspólnot (obec), a mniejsze od regionów (okres).

Aktualne obwody administracji państwowej na terytoriach zamieszkanych przez Węgrów (okresy są zbyt duże i nie zostały tu uwzględnione):

więcej niż 50% Węgrów

między 20% i 50% Węgrów

więcej niż 10% lub więcej niż 1000 osób narodowości węgierskiej

Dwa państwa powinny podpisać „porozumienie wstępne” dotyczące granic i statusu mniejszości węgierskiej na Słowacji, tak jak to zrobiono we Włoszech i Austrii (Tyrol). Obecnie, uważa Duray, warunki polityczne nie są jeszcze odpowiednie aby podpisać taki dokument. Tym niemniej powinien on zawierać:

1. zasady generalne dla dwu państw: specjalny status terytorialny gdzie większość ludności stanowią Węgrzy, gwarancje, że granice pozostaną niezmienione. Jeśli ststus mniejszościo zostanie pogwałcony lub zmieniony będzie przysługiwało prawo odwołania się do trybunału międzynarodowego;

2. kwestie proceduralne, jak realizować porozumienie zawarte między dwoma państwami stosownie do prawa międzynarodowego.

W lutym 1992 roku Duray i inni, złożył w parlamencie projekt rezolucji dotyczący utworzenia Uniwersytetu Węgierskiego w Komarnie. Projekt ten nie spotkał się z poparciem komisji parlamentarnej kiedy Miroslav Kusy uznał założenie uniwersytetu za błąd polityczny stworzyłby bastion separatyzmu węgierskiego. Obecnie Duray silnie nie wysuwa tego żądania.

Żądania wspólnot węgierskich według Arpada Öllös’a, byłego mera miasta Dunajska Streda, członka MPP i delegacji słowackiej w Strassbourgu.:

1. Stworzenie w łonie ministerstwa edukacji oddzielnego wydziału dla szkół węgierskich (ukraińskich, etc.), zarządzanie tymi szkołami podlegało by pod ten wydział;

2. dotacje państwa na kulturę i organizacje mniejszościowe powinny być stabilne, nie powinny zmieniać się bez względu na rząd, obniżać, ani nie powinny być wykorzystywane do szantażu organizacji mniejszościowych, co jest możliwe w przypadki dojścia do władzy ekipy Meciara.

3 Prawa mniejszości narodowych należy zapisać w konstytucji.

4. Rozwiązać problem Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Nitrze (ukończyć tworzenie Wydziału Kultur Narodowych i Etnicznych i szkolić przyszłych nauczycieli dla węgierskich szkół po węgiersku); w 10 lat szkoła mogłaby się przekształcić w węgierski uniwersytet. Węgierskie szkoły potrzebują więcej nauczycieli niż jest studentów w Nitrze. Część z nich jest więc przygotowywana na Węgrzech (Györ i Komarom).

5. Decentralizacja administracji publicznej i przekazanie części uprawnień w ręce wspólnot lokalnych, według kryteriów europejskich.

6. Mniej uwagi poświęca się problemowi zniesienia dekretu z Koszyc, ale jest to ciągle sprawa aktualna i istotna. Dekret ten pozbawił Węgrów ich majątku, który do tej pory nie został zwrócony, ponieważ data restytucji majątku została zamrożona na okres komunizmu po zamachu stanu 24 lutego 1948 roku. Węgrzy więc domagają się co najmniej jakiejś formy rekompensaty.

Nowy projekt podziału administracyjnego został przygotowany przez Meciara na początku 1994 roku. Zakładał on podział terytorium Słowacji na osi regionów północ/ południe, który rozbijał regiony, w których mniejszość węgierska jest najsilniejsza. Zabieg taki pozbawiłby Węgrów odpowiedniej reprezentacji demokratycznej (w nowych regionach Węgrzy nie stanowiliby więcej niż 20% populacji). Czy projekt ten jest ciągle aktualny? Jeśli tak, to czy istnieje ryzyko radykalizacji organizacji i partii reprezentujących mniejszość węgierską?

Propozycja Meciara

Projekt nowego podziału administracyjnego dla Meciara przygotował Roman Kovac, gdy byli jeszcze po tej samej stronie barykady. Obecnie Roman Kovac jest w Unii Demokratycznej Moravcika, któremu jest niezręcznie atakować projekt nowego podziału administracyjnego. Jeśli Meciar ponownie dojdzie do władzy, Moravcik będzie mógł na nowo zgłosić projekt Romana Kovaca i przedstawić go jako pomysł Unii Demokratycznej. Powrót do tego projektu wywoła prawdziwą wojnę i spowoduje umocnienie Együtélés jak i również masywne poparcie dla jego żądań dotyczących autonomii terytorialnej. Spowoduje do izolację ugrupowań mniej radykalnych, skłonnych do kompromisu.

Przed utworzeniem rządu Moravcika, negocjował on 8 czy 10 problemów, co do których się porozumiano. Partie koalicji węgierskiej i słowackie partie z rządu Moravcika doszły do porozumienia, że projekt Meciara nie będzie realizowany. Dla Duraya projekt ten jest jedynie zawieszony, dla innych jest on raczej zaniechany. Nie omawiano już więcej tego problemu, a jego rozwiązanie zostawiono na lepsze czasy. Porozumienie było jasne: problemy jednostek administracyjnych drugiego rzędu (zupy), ponowny podział administracyjny (samorząd, zupy, itd.) odkłada się na później i na razie nie porusza się tych kwestii.

Nowy podział administracyjny Meciara został odrzucony także przez partie słowackie, które oceniły go jako sztuczny i źle dostosowany do potrzeb kraju.

Ekipa, która w latach 1990–92 pracowała w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych nad projektem reorganizacji terytorialnej państwa, samorządem i nad nowymi granicami administracyjnymi, przygotowała w 1993 roku propozycję powrotu do granic historycznych regionów – zup, które istniały na Słowacji do 1918 roku.

Zgromadzenie Merów Miast również wsparło projekt podziału administracyjnego oparty na regionach historycznych (16–17 zupach). Rozwiązanie to w zasadzie odpowiada partią słowackim jak i Węgrom, jednak Bugar i Duray będą nad nimi dyskutować, kiedy zobaczą dokument.

Juraj Kohutiar z KDH zapewnił, że z partiami węgierskimi konsultowano powyższy projekt i były one gotowe go zaakceptować. Równocześnie jasnym jest, że jeszcze go nie negocjowano, a partie słowackie wysuwając ten projekt chciały jedynie wybadać opinie na ten temat.

Same zupy również wymagają ponownego ustalenia gdyż zmodyfikowały je granice ustalone po 1918 roku.

MKDM uważa, że należy stworzyć takie regiony jakie odpowiadałyby ich przyszłym mieszkańcom. Do chwili obecnej nie negocjowano w tej sprawie, ale były składane nieformalne wnioski. Bugar powiedział, że MKDM Było gotowe poprzeć pomysł utworzenia zup pod warunkiem pewnych zmian. Jak dotychczas w sprawie tej nic konkretnego oficjalnie nie zrobiono, nad czym ubolewa(ł) Bugar.

Według Duray’a można negocjować projekt powołania zup pod warunkiem pewnych zmian. Projekt mógłby być zaakceptowany jako punkt wyjściowy, ale nie jako dokument oficjalny. W praktyce więc Duray chce przepchnąć swój projekt, który zakłada powołanie trzech regionów autonomicznych.

Podczas gdy Együtélés i MKDM chcą rozmawiać o podziale administracyjnym, MPP ocenia, że jest to na razie bezużyteczne i opowiada się za decentralizacją i prawdziwym samorządem terytorialnym opartym o wspólnoty (obec). Problem jednostek administracyjnych drugiego stopnia chciałoby odłożyć na później kiedy to nastroje się uspokoją i jedna część problemu będzie rozwiązana.

MPP uważa, że jednostki drugiego stopnia powinny zostać utworzone według woli ich mieszkańców i oparte na zasadach terytorialnych, historycznych i naturalnych i nie etnicznych. Samorząd terytorialny składałby się wiec z dwóch poziomów: wspólnot i regionów. Sprawowały by władzę w dziedzinie kultury i edukacji. Rozwiązanie włosko-austryjackie nie jest wzorem dla MPP. MPP nie popiera też dokumentu z Komarna w jego części dotyczącej utworzenia trzech autonomicznych regionów (co w praktyce oznacza federację), jednakże uznaje ona historyczną strukturę - zupy - i uważa, że mogą one dobrze służyć ochronie interesów etnicznych.

MPP popiera regionalizację (Europa regionów), ale obecnie najważniejszym celem jest utworzenie regionów (2 stopień samorządu). Trzeba odłożyć na później podział administracyjny i dokończyć tworzenie autonomii wspólnot (autonomia obec’ów) jak i również reformę decentralizacji państwa. Obvod powinien zostać główną jednostką administracyjną (jak dotychczas utworzono 10% obvod’ów, które są mniejsze niż okres’y). Należy podzielić kompetencje, przekazać funkcje centrum do poziomu obvod’ów i administracji państwowej do wspólnot (obec). Do czasu zakończenia reformy spory etniczne powinny się osłabić i będzie można powołać jednostki administracyjne drugiego stopnia. MPP uważa, że w takich okolicznościach sprawa autonomii terytorialnej nie będzie już na pierwszym planie, ponieważ wiele problemów będzie rozwiązywanych na niższym szczeblu. Pośród obvod’ów mniej niż 10% z nich będzie homogenicznie węgierska.

(Obecnie w skład administracji państwowej wchodzą obvody, które składają się na okresy, a samorząd istnieje jedynie na poziomie wspólnot, ale jest bardzo ograniczona w porównaniu z samorządem na zachodzie).

Generalnie, partie słowackie odrzucają żądania autonomii i opowiadają się za odtworzeniem historycznego podziału na zupy. Można jednak znaleźć różnice między nimi.

Według Mikloski z KDH, Węgrzy zachowują się tak jak Słowacy podczas negocjacji z Czechami; nie wiedzą czego chcą, a wszystko co dostają to dla nich za mało. Żądania autonomii terytorialnej są nie do przyjęcia, ponieważ są siły, które chciałyby zradykalizować nastroje na scenie politycznej. „Jesteśmy zmuszeni brać pod uwagę to co społeczeństwo słowackie może jeszcze zaakceptować i to co może wywołać eksplozję. Utworzenie trzech regionów proponowane przez Együtélés oznacza, że tereny te w przyszłości wejdą w skład Węgier” - mówi”. Dlatego należy odłożyć na później podział administracyjny i zreformować ekonomię. Miklosko deklaruje, że KDH będzie bronić praw Węgrów jak i wszystkich przed zapędami ekstremistów. Duray jednak nie wierzy w pomoc KDH.

Kniażko z DU stwierdził, że autonomia terytorialna jest wykluczona, ale kompromis jest potrzebny i powinien opierać się na zasadach obywatelskich, a nie etnicznych. Nie należy dążyć do tworzenia granic etnicznych, ale wspierać rozwój kulturalny mniejszości węgierskiej. Knazko chciałby działalności w dziedzinie kultury i obawia się zbytniego upolityczniania problemu. Autonomia spowodowałaby zmniejszenie się ilości Słowaków na południu. Według niego koalicja partii węgierskich nie uczestniczyła w rządzie Moravcika przez ostrożność, ażeby uniknąć oskarżeń ze strony ugrupowań ekstremistycznych. DU najlepsze stosunki według Knazki ma z MPP, ale MPP wskazuje KDH jako swego partnera pośród partii słowackich.

Cernak z NDS, uważa, że jedyną możliwa drogą jest polityka otwarcia w stosunku do mniejszości węgierskiej i przyznawania tego co jest potwierdzone przez standardy europejskie. Mniejszość powinna móc utrzymywać swą tożsamość narodową i mieć wszystkie prawa uznawane w Europie, ale żadne nie mogą prowadzić do autonomii terytorialnej. NDS, które myśli o utworzeniu 11 zup, chciałoby powołać wraz z DU Moravcika, komisję ekspertów, która miała by przygotować odpowiedni projekt. Kryterium podziału administracyjnego powinno być jego dobre przyszłe funkcjonowanie, a nie obecność mniejszości węgierskiej w danej zupie. NDS najbliższy jest MKDM (po stronie węgierskiej).

Miklos z DS. uważa, że autonomia terytorialna jak i również pod pewnym względem autonomia kulturalna mogłyby w obecnych warunkach być zagrożeniem dla integralności terytorialnej państwa. Dla DS., ze strony węgierskiej, najbliższe jest MPP, a następnie MKDM, ale dla tych partii po stronie słowackiej bliższe jest KDH niż DS.

* * *

Wszyscy są przekonani, że Meciar rozpęta burze przeciwko Węgrom z prostej przyczyny, ponieważ potrzebuje głosów by uzyskać większość absolutną w wyborach. Meciar nie jest nacjonalistą, który działa wedle zasad jakiejś ideologii, ale chwyta się wszystkiego by zdobyć władzę. Ponadto, jeśli jest w sojuszu z SNS, pomimo jego wierności Slocie, będzie zmuszony pójść ustępstwa nacjonalistom. Jedyną siłą jaka może zatrzymać Meciara jest interwencja zachodu. Jeśli do tego dojdzie, z pewnością uruchomi on propagandę, ale nie zmieni statutu mniejszości i obowiązującego prawa.

Nie jest powszechnym na Słowacji, że społeczeństwo nie chce normalizacji stosunków z Węgrami jako państwem i mniejszością węgierską. Spotkało by się to raczej z aprobatą, ponieważ obawia się ono powtórzenia sytuacji z Jugosławii.

Jeśli Meciar rozpocznie atak przeciwko mniejszości węgierskiej, zmieni on prawo o języku, ale przede wszystkim pozbawi on pieniędzy wspólnoty (jednostki administracyjne) zamieszkane przez Węgrów. Pieniądze na samorząd przyznaje państwo, a samorząd terytorialny nie ma swych własnych wpływów z podatków etc. Meciar może więc wywierać presję ekonomiczną na wspólnoty (jednostki samorządu) rządzone przez Węgrów (jak i również te rządzone przez opozycję).

Autor publikacji
MNIEJSZOŚCI I RUCHY NARODOWE