Dokumenty i materiały z polskich oraz tureckich archiwów dowodzą, że w XVI i XVII wieku miała miejsce spora wojskowa emigracja z krajów kaukaskich do ówczesnej Rzeczpospolitej.
Liczne wojny, prowadzone przez Rzeczpospolitą wywoływała ciągłe zapotrzebowanie na zawodowych żołnierzy, zwłaszcza w kadrach oficerskich. W XVI i XVII wieku w polskich wojskach służyło wielu Czerkiesów, Kabardyńców i innych górali z Północnego Kaukazu. Niekiedy najmowały się całe całe oddziały czerkieskie.
Miały one ogromne zasługi w wojnach z Turkami i Tatarami a zwłaszcza ze Szwedami. O wpływie czerkieskiej sztuki wojennej może mówić na przykład fakt, że w litewskim wojsku w XVII wieku były liczne oddziały tak zwanej piatigorskiej kawalerii. Były także ubrane po czerkiesku oddziały zbrojne, w których służyli głównie Polacy, Białorusini, Ukraińcy i Litwini.
W czasie narodowo-wyzwoleńczego powstania Ukraińców w połowie XVII wieku, kiedy Bogdan Chmielnicki starał się o wojskową pomoc Czerkiesów, na Północny Kaukaz kilka razy wysyłano polskich agentów - litewskich Tatarów Minbułatowicza i Szuchmancewa z zadaniem sabotowania dyplomatycznych zabiegów Kijowa.
W imporcie kaukaskich wyrobów do Polski pierwsze miejsce zajmowały dywany i kilimy, drugie - siodła, trzecie - broń biała, czwarte - drogie stroje narodowe. Znaczącą pozycję zajmował import czerkieskich koni. Płacono za nie ogromne pieniądze. Ceny za nie były znacząco większe niż za konie tureckie czy perskie. W tym okresie były to najdroższe konie, które kupowała polska szlachta.
Jako ciekawostkę można przytoczyć fakt, że w drugiej połowie XVII wieku do Polski przywieziono z Małej Kabardy pewną liczbę wołów. Znacznie wytrzymalsze od zwykłych wołów, doskonale przystosowały się do polskiego klimatu. Były wykorzystywane jako zwierzęta pociągowe w rolnictwie. Podejmowano również próby wykorzystania ich jako siły pociągowej w artylerii. Niektórzy ziemianie nie tylko używali wołów w swoich gospodarstwach, ale propagowali ich hodowlę wśród chłopstwa. Według danych archiwalnych można w przybliżeniu określić liczbę wołów zaimportowanych na ówczesne terytorium polski na ponad dziesięć tysięcy sztuk.
W tym okresie istniał również silny wpływ kaukaskiej mody na polski styl ubierania się. Zachodnioeuropejscy podróżnicy, którzy w XVI-XVII wieku bywali w Stambule zauważali, że odzież polskich posłów niemal niczym nie odróżnia się od czerkieskiej. Polski król Jan Sobieski ubierał się zwykle w odzież w stylu kaukaskim. Informacji o najnowszych trendach na Kaukazie dostarczali mu specjalni wysłannicy. Rząd konny (siodło i uprząż) również wzorowano na kaukaskich.
Kazbek Niebieżew jest głównym specjalistą Centralnego Archiwum Państwowego Republiki Kabardyno-Bałkarskiej.
Artykuł opublikowano w wydawanej w stolicy Kabardyno-Bałkarii, Nalcziku "Gazecie Południa" (Gazeta Juga) w dniu 8 stycznia 2004, na str. 3.
Tłum. Paweł Krawczyk