Kirgistan - konspekt wykładu

Rusyfikacja – 22 proc. mieszkańców stolicy Kirgizami, rusyfikacja elit i inteligencji
 
Podział na klany północne z Czui i Biszkeku i południowe – Osz i Dżalalabad. Zaburzenie równowagi – „rewolucja”. Równowaga – „demokracja”
Akim – oficjalnie gubernator – faktycznie szef klanu w regionie
 
Demokratyczny Ruch Kirgistanu – front ludowy
 
Czerwiec 1990 – bunt Uzbeków w Osz – kwestia ziemi, Akajew uważany przez nich za polityka kompromisowego.
 
Askar Akajew – w 1977 r. wrócił z Leningradu, gdzie nauczał w Instytucie Mechaniki Precyzyjnej, po jego ukończeniu, we Frunze (Biszkek) pracował na Politechnice, członek Akademii Nauk 1984, przewodniczący Akademii nauk 1989, bezpartyjny.  Ur. W Kyzyl-Bairak  w powiecie Kara-Suu w Okręgu Osz, bunt Uzbeków wpłynął na jego wybór.
 
Premier  Apas Dżumagułow i I sekretzarz Masmalijew nie uzyskawszy większości, musieli wycofać się i w październiku 1990 r. Sowiet wybrał Askara Akajewa jako kandydata kompromisowego, odmówił Gorbiemu stanowiska wiceprezydenta Sowietów.
 
Masmalijew – Kirgiz z Osz (ur. 1933-2004) I sekretarz 1985-1990, przew. Sowietu 1990, reprezentował południe i aparat partyjny, Instytut Górnicz w Moskwie, główny inpynier w kopalni węgla Kyzył-Kija – południe, w aparacie partyjnym od 1961, 
 
Dżumagułow -  premierem za Sowieta (1986-1990) i u Akajewa (1993-1998), ur. 1943 w Ałamuduńskim powiecie okręgu Czui, północ, prywatyzująca się nomenklatura, ukończył Moskiewski Instytut Naftowy (1958), kier. Wydziału Przemysłu (1973-1979), Sekretarz KC (1979-1985), I Sekretarz Obkomu Issyk-Kul (północ, tam gdzie jezioro), premier (1986-1991), szef Sowietu Czuiskiego, potem szef administracji okręgu Czuiskiego (1991-1993), premier  u Akajewa (1993-1998), a więc przewaga północy. Szefem rady dyrektorów Kirgiznaftegaz 1998-1999, ambasador w RFN (1998-2003), szef rady dyrektorów trustu Postnoff i K. w Moskwie (2003-2005), ambasador w Moskwie (2005-2007), szef rady dyrektorów OAO KGRK
 
Askar Akajew – wybrany prezydentem na 5 lat jako jedyny kandydat 95 proc. Październik 1991
 
72,4 proc. w 1995 przeciw Absamatowi Masmalijewowi – 25 proc.
 
76,4 proc. w 2000 przeciw Omurbekowi Tekebajewowi - 14 proc i Almazbekowi Atambajewowi – 6 proc.
 
Tekebajew, b. przew. parlamentu, Ojczyźniana Partia Socjalistyczna (Ata-Meken) – część nomenklatury,  Tekebajew - przew. Parlamentu w marcu 2005, konflikt z Bakijewem w lutym 2006 i rezygnacja z funkcji, organizuje protesty 2006 i 2007. Ur. 1958 w Dżalalabadzie, klan Iczkilikow, studia we Frunze, nauczyciel w okręgu Dżalalabad, laborant na wydz. Fizyki Uniwersytetu, 1991 założył Erkin, w 1992 dokonał rozłamu i utworzył Ata-Meken. W administracji państwowej Dżalalabadu, już w 1995 startował w wyborach prezydenckich,  w 2000 z Kułowem.
 
1993 – kampania antykorupcyjna, Seabeco, ustąpienie wiceprezydenta Kułowa
1993 nowa Konstytucja
1994 Akajew w styczniu wygrał referendum potwierdzające, walka z Sowietem (kasa), rozwiązał Sowiet, podporządkowanie Akimów (wybierani tylko Biszkek i Osz), wrzesień opozycja utworzyła Kongres Sił Demokratycznych (tu Kułow i jego Godność) – jednoczesne wybory z prezydenckimi w marcu 1995 w terminie, ale prezydenckie skrócone. Ata-Meken, Republikanie wyszli z Kongresu i poparli Akajewa
1994 – październik - Referendum poprawki do Konstytucji i 2 izbowy parlament
Izba Legislacyjna – 60 w okręgach większościowych i 10 z list na 5 lat
Izba Przedstawicieli -  35 w okręgach większościowych na 5 lat
Konflikt z parlamentem
 
Akimi – decentralizacja, korupcja, posłowie na usługach, prezydent dąży do ograniczenia ich władzy, akimi namawiają do głosowania przeciw Akajewowi w referendum styczniowym 1994
 
1995 luty wybory
 
Asaba – narodowa – wyszła z Ruchu – pro-Akajew - 4
Erkin –Kirgizi, opozycja - 0
Ata-Meken – wyszli z Erkin, socjalna, Tekebajew - 3
Partia SD – 14 Atambajew
W sumie 11 partii
 
1999 – starcia w Batken – patrz islamiści z Uzbekistanu
 
2000 marzec wybory
 
Asaba – 0
Ata-Meken – 1
Unia Sił Demokratycznych - 12
Niezależni - 73
 
Akajew – równa odległość od USA i Rosji, bazy dla obu, ale styczeń 2005 zbliżenie z Rosją, wizyta u Putina z synem Haidarem
 
Marzec 2005 rewolucja tulipanów czyli bunt klanów południowych i akimów
Od stycznia akcje Kek Kel
 
Wybory z 27 lutego i 13 marca anulowane. Wybrano tylko 7 opozycjonistów, reszta businessmeni Akajewa. Po kilku dniach lokalne protesty zwolenników pokonanych kandydatów w Koczkor, Talas, Naryn oraz Osz i Dżalalabad.
Uzgen w Osz i w Dżalalabadzie zajęcie budynków lokalnych władz. W Dżalalabadzie przemawiają Bakijew i Otunbajewa. Wybrali radę koordynacyjną Jedności Narodowej. 18 marca zajęcie budynków lokalnych władz w Osz. Wybory „gubernatorów ludowych” w zajętych miastach. 19 marca policja odzyskuje budynki ale 20 marca traci – dziwna niesprawność policji.
22 marca Akajew zebrał parlament w spokojnym Biszkeku, 23 marca wyrzucił szefa MSW, 24 marca opozycja zwiozła z południa zwolenników na wiec do stolicy.  Starcia pod pałacem prezydenckim. Policja uciekła, demonstranci zajęli pałac. Dewastacje, ataki na sklepy tureckie, grabieże m. in. własności rodziny prezydenta, demonstranci uwalniają Kułowa z więzienia (Akajew uciekł). Bakijew zostaje p.o. premiera,
 
Kurmanbek Bakijew
Premier  marzec – czerwiec 2005
prezydent – kwiecień 2005 – 2009 - 21 maja 2010
 
Bakijew ur. 1948 w okręgu Dżalalabad.
Był robotnikiem, pracował w Kujbyszewie, skończył tam Politechnikę,  w 1979 przeniósł się do Dżalalabadu, gdzie pracował jako inżynier do 1983 roku, potem był dyrektorem w Kok-Żangak i w 1990 r. I sekretarzem gorkomu, potem przew. Sowietu mejskiego, wiceprzew. Sowietu okręgu Dżalalabad (1991-1992), gubernator okręgu Dżalabad (1995-1997), gubernator okręgu Czui za Akajewa (1997-2000)
Premier  2002-2002 – tajna umowa ws Soch, dymisja po wydarzeniach w Toktogule.
2004 – przew. Ludowego Ruchu Kirgistanu -
 
Premierem (2005-2007) u Bakijewa Feliks Kułow (północ)
 
Kułow ur. Frunze, szef partii Godność, minister spraw wewnętrznych (1987-1992), wiceprezydent Kirgizji (1992-1993), gubernator okręgu Czui (1993-1997), mer Biszkeku (1998-1999),
 
Luty 2000 zapowiedział udział w wyborach prezydenckich, rezygnacja z powodu egzaminu z kirgiskiego, aresztowanie w marcu, zwolniony, wykluczony z wyborów, 2001 skazany na 7 lat, potem 10, luty 2005 Kongres USA domaga się zwolnienia go, zwolniony 24 marca 2005 staje na czele tulipanowej rewolucji.
 
Koordynator struktur siłowych - minister bezpieczeństwa (24 marca 2005),
 
Wycofał się z rywalizacji o prezydenturę z Bakijewem gdy zaczął się Andiżan w maju 2005 w zamian za premierostwo
premier (2005-2007) dymisja po krytyce Bakijewa ws ochrony mafii
 
Październik 2007 – nowa Konstytucja referendum
Żogorku Keniesz – 90 deputowanych
 
2007 Wbory - grudzień
 
Ak Żol – 71 mandatów – Igor Czudinow ur. 1961 we Frunze – premier (2007-2009), minister energetyki, nie znał kirgiskiego, ale popierał inwestycje amerykańskie
Bakijew założył Ak Żol 15 października 2007 by wygrać w grudniu 2007
 
Socjaldemokraci – 11 mandatów - Róża Otunbajewa, Almazbek  Atambajew (Płn.)
 
2009 Bakijew obiecał Miedwiediewowi zamknąć Manas ale w 2010 przedłużył umowę do 2014 jako Centrum Przewozów Tranzytowych
 
Rewolucja rosyjska – 7-15 kwiecień 2010
W marcu Otunbajewa spotkała z Putinem w Moskwie.
rosyjskie media prowadziły zmasowaną kampanię ataków na Bakijewa i jego ekipę
1 kwietnia Putin wstrzymał wypłaty kolejnej transzy kredytu dla Biszkeku oraz zniósł ulgi celne na eksport paliw do Kirgistanu, co doprowadziło do 30-proc. podwyżki cen na stacjach benzynowych. Z początkiem kwietnia Rosja zamknęła też część transakcji bankowych z Kirgistanem. Wybuch socjalny – demonstranci wzywali władze jedynie do wycofania drastycznych podwyżek cen prądu i ogrzewania.
6 kwietnia protestujący wzięli szturmem siedzibę władz w Tałas, większość liderów opozycji siedziała w areszcie. Opozycja nie miała wpływu na to, co się dzieje, nie kontrolowała sytuacji.
Demonstracje, starcia zbrojne. Opozycja utworzyła rząd tymczasowy na czele z Różą Otunbajewą (7.04-17.12.2010), wicepremierem Azimbek Beknazarow, 15 kwietnia negocjacje w Dżalabadzie z Otunbajewą i w nocy ucieczka do Kazachstanu.
Moskwa natychmiast uznała rząd tymczasowy, podczas gdy USA i Chiny dopiero po kilku dniach wyczekiwania. Otunbajewa podziękowała Rosji za jej „znaczące poparcie” w zdemaskowaniu reżimu Bakijewa, a Omurbek Tekebajew stwierdził: „Rosja odegrała rolę w usunięciu prezydenta Kurmanbeka Bakijewa”. Moskwy.
 
Prezydent Róża Otunbajewa – zrusyfikowana agentka KGB 19 maja 2010 – 31 grudnia 2011.
 
Róża Otunbajewa – ur. 1950 Frunze, córka sędziego Sądu najwyższego, filozofia na MGU, staż w RFN, Uniwersytet we Frunze (1975-1981), w aparacie partyjnym, w 1983 II sekretarz gorkomu stolicy, wicepremier  i MSZ (1986-1989), MSZ (1992-1997), ambasador w USA (1992), ambasador w WLK. Brytanii (1997-2002).
 
2004 – razem z Sadybajewem zakłada Ata-Żurt
 
W lipcu 2005 parlament nie zatwierdził jej na stanowisko ministra spraw zagranicznych
2007 – w partii SD z Atambajewem, szef frakcji od 2009,
 
Czerwiec 2010 – referendum przejście od systemu prezydenckiego do parlamentarnego
 
2010 – nowa Konstytucja – 120 deputowanych
 
Ata-Żurt – 28 mandatów – Kamczybek Taszijew, minister ds. sytuacji nadzwyczajnych i przew. Rady OTBK (2007-2009) ur. 1968 w okręgu Dżalalabad, ukończył chemię w Tomsku (1992), businessman, m. in. ropa, w aparacie premiera (2002-2003), w administracji, 2005 przegrał z synem Bakijewa, 2007 – parlament, walczył przeciwko premierowi Kułowowi, współpraca z Bakijewem od 2007, premier Usenow - dymisja za nadużycia 2009, pomógł Otunbajewej w 2010.  Ata-Żurt założona przez Otunbajewą (2004) połączyła się z partią Bakijewa - Ak Żol, popierała Bakijewa w 2010 przeciw rządowi tymczasowemu, za przyjaźnią z Rosją i przeciw Manas.
Socjaldemokraci – 26 mandatów - Almazbek  Atambajew, Róża Otunbajewa
Ar-Namys – 25 mandatów – Feliks Kułow
Respublika – 23 mandatów
Ata-Meken – 18 Mandatów - Tekebajew
 
Atambajew ur. 1956 w okręgu Czui jak Dżumagałow, Instytut Zarządzania w Moskwie (1980), pracuje jako inżynier,  referent w Sowiecie od 1983, w czasie pieriestrojki  - z-ca przew. Samorządu dzielnicowego we Frunze (1987-1989), od 1989 – businessman, do 1997 dyr. Firmy Forum (niby bada i produkuje), dyrektor generalny Kirgizawtomasz (1997-1999), przew. Rady dyrektorów grupy „Forum (1999-2004), przew. Rady dyrektorów korporacji Kirgizawtomasz (2004-2005).
U Bakijewa minister przemysłu (wrzesień 2005 – kwiecień 2006), premier (marzec-listopad 2007)
U Otunbajewej wicepremier rządu tymczasowego (kwiecień-lipiec 2010) i premier (grudzień 2010 – grudzień 2011).
 
Prezydent – od 1 grudnia 2011 do 31 grudnia 2017
 
Wprowadził Kirgistan do Unii Celnej, obiecał zlikwidować Manas w 2014 r.,za współpracą ekonomiczną z Rosją
 
Premier Żantoro Satybaldijew ur. 1956 w okręgu Osz, minister transportu u Akajewa (1998-2000(, szef administracji w Osz, potem merem, gubernator Osz, usunięty przez Bakijewa. Od lipca 2010 wicepremier, szef administracji prezydenta 2011-2012.
 
Kumtor kopalnia złota 12 proc. pkb