BOŚNIA I HERCEGOWINA 1989-1991

Władze BiH - walka nomenklatury belgradzkiej z muzułmańską - powstanie SDA i jej pierwotny program - początek rozpadu SK BiH - przyczyny rozłamu w SDA - wybory 1990 - rozpad BiH
 
 
Władze BiH
 
W interesującym nas okresie przewodniczącym Prezydium SK BiH byli: Abdulah Mutapcić (1988 - 29 czerwca 1989) i Nijaz Duraković (29 czerwca 1989 - 1990); ludzie bez znaczenia i silnego poparcia klanowego. Na czele Prezydium BiH stali: Nikola Filipović (kwiecień 1988 - kwiecień 1989) i Serb Obrad Piljak (1989 - 20 grudnia 1990).  W tym czasie premierem był Marko Ceranić (1988 - 20 grudnia 1990).  Wszyscy mieli niewielkie znaczenie i poparcie.
 
Walka nomenklatury belgradzkiej z muzułmańską
 
Brak kierownictwa, które mogłoby odegrać samodzielną rolę, spowodowane było upadkiem klanu braci Pozderaców, sprowokowanym z Belgradu przez ekipę Miloševicia. Hamdija Pozderac stał na czele SK BiH w latach 1983-1984, a następnie był wiceprzewodniczącym Prezydium BiH; w praktyce rządził republiką. Na dwa tygodnie przed dymisją z tego stanowiska, która nastąpiła 12 września 1987 roku, a więc w tym samym okresie co VIII Plenum KC SKS (23 września) Hamdija Pozderac na spotkaniu z dziennikarzem podkreślał: „Vojislava Šešelja nienawidzę, ponieważ jestem Muzułmaninem. Naród, do którego należę nienawidzi go, jest nacjonalistą i to jest istota.” Belgradzkie pismo „NIN” w numerze z 20 września 1987 r. pisząc, iż wkrótce po posiedzeniu Pozderac znalazł się w szpitalu, gdzie zmarł wiosną 1988 roku, wskazuje na inspirację Belgradu i możliwe zabójstwo.[1] Na inspirację afer w BiH z Belgradu wskazuje również Izetbegović.[2] Miały osłabiać kierownictwo republiki, umożliwiając jej podział.

Pozderac reprezentował orientację jugosłowiańską, a więc stał na przeszkodzie do podziału BiH przez chorwackich i serbskich komunistów narodowych. Był przeciwnikiem nacjonalizmu serbskiego i podkreślał przynależność do Muzułmanów. Likwidacja jego klanu uniemożliwiła prawdopodobnie powstanie grupy muzułmańskich komunistów narodowych, którzy weszliby w sojusz z miejscową opozycją narodowo-wyznaniową. Może więc był to powód dla którego jedynie w BiH działała opozycja antykomunistyczna.
 
Powstanie SDA i jej pierwotny program
 
25 listopada 1988 roku Aliję Izetbegovicia zwolniono przedterminowo z więzienia. Jak sam pisze, przez rok zastanawiał się nad powołaniem partii, ale już latem 1989 roku spotkał się w Szwajcarii z Adilem Zulfikarpašiciem oraz zwrócił się do prof. Muhamada Filipovicia; rozmawiał też w Belgradzie i w Zagrzebiu z tamtejszym liderem wspólnoty muzułmańskiej Salemem Šabiciem. Początkowo chciał odtworzyć przedwojenną Jugosłowiańską Muzułmańską Organizację Muhamada Spaho ale ostatecznie zdecydował się na założenie nowego ugrupowania. Partia miała reprezentować wszystkich muzułmanów (w sensie wyznaniowym) łącznie z Albańczykami, natomiast naród muzułmański według Izetbegovicia tworzyli wszyscy muzułmanie mieszkający od Cazinskiej krajiny (Bihać) do Novego Pazaru (Sandżak), a więc bez Macedończyków i Albańczyków tego wyznania.[3] Nie wykluczone więc, że Izetbegović miał nadzieję połączyć wszystkich muzułmanów bez względu na narodowość i stworzyć nową wspólnotę - naród muzułmański, którego spoiwem byłaby wiara a nie język. Na takie działania było jednak za późno.

W 1989 roku, kiedy krach systemu był już widoczny, w BiHu  rozpoczął się tzw. Ruch mamów wewnątrz Wspólnoty Islamskiej. Grupa Izetbegovicia przejęła wówczas organ Wspólnoty „Preporod” i zajęła w niej centralne miejsce. Wreszcie w listopadzie 1989 roku, bez przeszkód ze strony SDB, Izetbegović zaczął tworzyć Partię Akcji Demokratycznej - Stranka demokratične akcije - SDA. 27 marca 1990 roku na konferencji prasowej odczytano deklarację o powołaniu SDA podpisaną przez 40 sygnatariuszy,[4] wśród których znaleźli się przywódcy wspólnoty islamskiej z Zagrzebia. W deklaracji domagano się m. in. takich samych praw narodowych dla Muzułmanów jak dla Serbów i Chorwatów oraz demokracji dla Albańczyków w Kosowie. Jednocześnie podkreślono, że „SDA nie będzie współpracowała z partiami dążącymi do rozbicia Jugosławii”. Parlament federalny miał składać się z dwu izb, jednej wybieranej w wyborach powszechnych i drugiej złożonej z delegacji parlamentów republikańskich.[5] W późniejszym nieco programie SDA zażądała autonomii kulturalnej dla Muzułmanów Sandżaku i jako jedyne stronnictwo w Jugosławii „szerokiej denacjonalizacji gospodarki”.[6] SDA szybko stała się partią klientelistyczną opartą na ludziach zależnych od lokalnych notabli świeckich i religijnych, np. Fikret Abdić i jego 15 tys. robotników dawnego Agrokomercu z Cazinskiej Krajiny. Szefem komisji personalnej został Omer Behmen. W praktyce SDA rządziło 11 osób z jednej rodziny, tworzących skrzydło konserwatywne o orientacji religijnej.[7]
 
Początek rozpadu SK BiH
 
W 1981 roku 47 proc. członków partii komunistyczenj BiH było narodowości serbskiej, 14,65 proc. chorwackiej i tylko ok. 8 proc. muzułmańskiej, a więc najliczniejszy naród był najsłabiej reprezentowany w Związku Komunistów BiH, który miał w dużej mierze charakter serbski. Na X Kongresie SK BiH w grudniu 1989 roku wybrano do KC 32 Serbów, 26 Muzułmanów, 11 Chorwatów, 11 Jugosłowian, i jedną osobę innej narodowości.[8] Już wtedy doszło w KC do konfrontacji grup narodowych wewnątrz partii komunistycznej; w rezultacie zwyciężyła frakcja konserwatywna kierowana przez Muzułmanina Nijaza Durakovicia, odrzucono system wielopartyjny i propozycję Słoweńców i Chorwatów reformy konstytucyjnej, ogłaszając wierność Ticie. Ten zwrot nie był jednak silny, skoro władze nie chciały przeszkodzić Izetbegoviciowi w tworzeniu SDA. Po rozpadzie SKJ w styczniu 1990 roku to samo kierownictwo SK BiH opowiedziało się pod koniec tego miesiąca za rynkiem i pluralizmem politycznym, ale postawiło warunek, iż nowe partie nie będą tworzone na bazie narodowej. Wymogu tego rzecz jasna nikt nie przestrzegał. Ale to właśnie obawa przed powstaniem partii narodowych, co prowadziłoby do rozpadu republiki, była głównym czynnikiem opóźniającym legalizację systemu wielopartyjnego.
 
Przyczyny rozłamu w SDA
 
W styczniu 1990 roku Muhamad Filipović powołał Komitet Obrony Praw Narodowych i religijnych Muzułmanów Bośniackich.
26 maja 1990 roku na zjeździe założycielskim SDA Alija Izetbegović został wybrany przewodniczącym partii, a jego zastępcami: Adil Zulfikarpašić ze Szwajcarii i Teufik Velagić z Wiednia. Wszyscy należeli do orientacji jugosłowiańskiej, a Zulfikarpašić był sygnatariuszem Deklaracji Demokratycznej Alternatywy z 1976 roku, jednoczącej emigrantów jugosłowiańskich. Zulfikarpašić, Velagić, Omer Avdić ze Stanów Zjednoczonych, Šemso Dervišević z Francji i Šmail Balić z Austrii założyli w 1963 roku na emigracji Liberalno-Demokratyczny Związek Bośniackich Mupułmanów. Współpraca Izetbegovicia i Zulfikarpašicia była jednak krótkotrwała. Powody rozłamu były dwa. Zulfukarpašić uważał, iż istnieje (istnieć powinien) naród bośniacki a nie muzułmański. Dlatego partia powinna mieć charakter bośniacki (świecki) a nie wyznaniowy. Forsował też, z obawy przed wojną, porozumienie z Serbami nawet w kadłubowej Jugosławi, bez Słowenii i Chorwacji.[9] Izetbegović upoważnił go do rozmów z Serbami ale nie do zawierania porozumienia i dlatego nie uznał ugody podpisanej przez Zulfikarpašicia w Belgradzie 6 września 1990 roku. Według Izetbegovicia, Zulfikarpašić razem z prof. Filipoviciem spróbował dokonać 18 września nieudanego przejęcia władzy w SDA.[10] W konsekwencji z SDA oprócz Zulfikarpašicia i prof. Filipovicia odeszli przewodniczący partii w Banja Luce Hamza Mujagić oraz przewodniczący partii w Sarajewie, Fehim Nametak i powołali Muzułmańską Bośniacką Organizację - MBO. Według Zulfikarpašicia, SDA była manipulowana przez KOS i JNA oraz Zagrzeb.[11] Ostatni zarzut wydaje się mieć charakter propagandowy. Podobnie można by zarzucić, iż MBO była manipulowana przez Belgrad. Obaj politycy wybrali po prostu inne opcje sojuszu.

We wrześniu 1990 roku do SDA przyłączył się Fikret Abdić wraz ze swym klanem z Cazinskiej Krajiny. Jak się jednak później okazało współpracował on z Serbami; podczas oblężenia Sarajewa, utrzymywał telefoniczną łączność z Mladiciem i sprzedawał żywność JNA. We wrześniu 1993 roku zbuntował się przeciwko władzom muzułmańskim w Sarajewie i współpracował z oddziałami serbskimi. Zdaniem Izetbegovicia, Abdić był agentem serbskim,[12] pozostaje jednak otwartym pytanie od kiedy i czy raczej nie był przedstawicielem jednego z klanów mafii muzułmańskiej, która dorabiała się na wojnie.

W połowie września 1991 roku ogłoszono Platformę SDA o sytuacji w BiH i przyszłym ustroju wspólnoty jugosłowiańskiej zakładającą powstanie konfederacji.[13] W sprawie organizacji BiH Izetbegović proponował trzem narodom proporcjonalny udział w organach władzy państwa i był gotów zaakceptować autonomiczne okręgi ale nie podział na trzy republiki, czego domagała się grupa Mate Bobana. Karadžić natomiast przed wyborami zapowiedział, iż na ogłoszenie niepodległości BiH, odpowie utworzeniem serbskich okręgów suwerennych czyli w praktyce secesją.[14]
 
Wybory 1990
 
17 września 1991 powstał Komitet Inicjatywny Stowarzyszenia Młodych Muzułmanów w składzie: Hasib Branković, Hilmo Ćerimović, Nadija Čohadžić, Ejub Hadžić, Azijada i Ismet Kasumagić, Izet Serdar, Zuhdija Njuhović, Muhamed Mutapčić, Ismet Serdarević, Šmail Velagić, Bećir Tanović i Nidřara Tanović-Prohić.

We wrześniu 1990 roku, a więc na krótko przed wyborami, Związek Komunistów, nadal kierowany przez Durakovicia, dokonał rozszerzenia nazwy na SK-Partia Demokratycznej Zmiany (SK-SDP Savez komunista - Stranka demokratske promjene SK- SDP).

Front ludowy czyli SSRN zmienił nazwę na Socjalistyczny Związek Demokratyczny - Demokratski socijalistički savez - DSS BiH i jak we wszystkich republikach usiłował odgrywać rolę samodzielnego podmiotu. Podobnie Komsomoł przybrał nazwę Socjalistycznego Związku Młodzieży - Związek Demokratyczny (Socijalistički savez omladine - Demokratski savez - SSO). Grupy te po prostu wspierały komunistów. Próby zawarcia tajnego sojuszu w październiku 1990 roku przez Durakovicia i Nenada Kecmanovicia, szefa SRSJ, nie powiodły się z powodów różnic personalnych.

Wybory w BiH odbyły się 18 listopada i 2 grudnia 1990 roku; według systemu proporcjonalnego do Izby Obywateli przy frekwencji około 80 proc. i według systemu większościowego do Izby Gmin przy frekwencji 77,4 proc.

W Izbie Obywateli liczącej 130 mmandatów SDA uzyskało 43 mandaty, SDS -34, HDZ - 21, SRSJ premiera Markovicia - 11, SRSJ w koalicji z Partią Demokratyczną z Mostaru - 1, SK SDP - 11, SK SDP z DSS BiH - 4, sam DSS BiH - 1, MBO - 2, SSO-DS z ruchem ekologicznym - 2.
W Izbie Gmin liczącej 110 mmandatów SDA uzyskało 44 mandaty, SDS -37, HDZ - 23, SRSJ premiera Markovicia - 2, SK SDP - 2, SPO - 1.
W obu izbach na 240 miejsc trzy partie nacjonalistyczne zdobyły w sumie 202 mandatów, w tym: SDA - 87, SDS - 71 i HDZ - 44. Pozostałe 38 mandatów przypadlo: SK SDP - 14, SK SDP z DSS BiH - 4, sama DSS BiH - 1, SRSJ premiera Markovicia - 13, SRSJ w koalicji z Partią Demokratyczną z Mostaru - 1, SSO  DS z ruchem ekologicznym - 2, MBO - 2 i SPO - 1. Komuniści dysponowali zatem razem ze swoimi sojusznikami 21 mandatami, natomiast postkomunistyczne ugrupowanie premiera Markovicia - 14 mandatami. Jedyną partią serbską oprócz SDS, która zdołała uzyskać mandat, była SPO BiH czyli stronnictwo Draškovicia.
 
Skład Skupštiny BiH

 
Jednocześnie odbyły się wybory samorządowe, w których trzy partie nacjonalistyczne opanowały 104 na 109 opštin. Komuniści i zwolennicy Ante Markovicia zdobyli większość tylko w Tuzli i Prijedorze.[15]

W skład Prezydium BiH weszło 2 Muzułmanów: Fikret Abdić (48 proc.) i Alija Izetbegović (40 proc.), 2 Serbów: biolog Biljana Plavšić (26 proc.) i prawnik Nikola Koljević - TW KOS[16] (25 proc.), 2 Chorwatów: Stjepan Kljuić (20 proc.) i Franjo Boras oraz Jugosłowianin[17] - Ejup Ganić (32 proc.). Ejup Ganić wstąpił później do SDA i został wiceprzewodniczącym partii, skąd go usunięto w maju 2000 roku.
SDA, SDS i HDZ zawarły układ o podziale władzy: Przewodniczącym Prezydium BiH wybrano Aliję Izetbegovicia, przewodniczącym parlamentu został Momčilo Krajišnik (SDS), wiceprzewodniczącym Mariofil Ljubić (HDZ), sekretarzem generalnym Avdo Čampara (SDA), przewodniczącym Izby Gmin (Opštin) - Petko Čančar (SDA), a premierem Jure Pelivan (HDZ). W rządzie SDA otrzymała 10 ministerstw, SDS - 7 i HDZ - 5 resortów. Ministrem spraw wewnętrznych został z ramienia SDA Alija Delimustafić, który, jak już wspomnieliśmy, był agentem KOS. Wersję tę potwierdza Lopušina podając szczegóły. Delimustafić był znajomym Vasiljevicia i współpracownikiem KOS. Dzięki współpracy z nim KOS przeszkodził w szybkim formowaniu się muzułmańskich jednostek paramilitarnych.[18]

Ministrem obrony zostal Jerko Doka z HDZ, zaś wiceministrem Munib Lasić z SDA, natomiast SDS wyznaczyła wicepremiera ds. wewnętrznych Miodraga Simovicia, a ponadto Biljana Plavšić jako członek Prezydium nadzorowała resorty siłowe.

Wprawdzie przyjęto zasadę klucza narodowego ale rozgorzał konflikt o kontrolę nad firmami, bankami, komisariatami i szkołami aż do poziomu gmin; wygrywali przedstawiciele narodu, który w danej instytucji miał większość, resztę usuwano. W każdej gminie zwyciężała partia narodu dysponującego większością,[19] dzięki czemu komuniści roztapiali się w swoim narodzie przejmując stanowiska kierownicze, występując już pod innym szyldem. Była to doskonała droga kariery przede wszystkim dla komunistów z drugiego i trzeciego szeregu w dotychczasowej hierarchi partyjnej SK BiH.
 
Rozpad BiH
 
W styczniu 1991 roku SDA złożyła w parlamencie: „Deklarację o suwerenności państwowej i integralności BiH”.[20] Jednocześnie SDA zaczęła przygotowywać się do ogłoszenia niepodległości. W kwietniu Munib Lasić, wiceminister obrony BiH z ramienia SDA, utworzył Ligę Patriotyczną, której kadry stanowili oficerowie z JNA.[21]

Spodziewając się ogłoszenia niepodległości przez Słowenię i Chorwację SDA powołała 10 czerwca Radę Obrony Narodowej. Po 25 czerwca Izetbegović zdecydował się ostatecznie na niepodległość BiH, gdyż widział szansę zachowania równowagi tylko w jednoczesnej federacji lub konfederacji z Chorwacją i Serbią.[22]

14 października 1991 roku głosami posłów SDA i HDZ Skupština BiH przyjęła Memorandum o suwerennej BiH, w którym stwierdzono: „... BiH nie zaakceptuje żadnej decyzji prawnej przyszłej wspólnoty jugosłowiańskiej, w której jednocześnie nie byłoby Chorwacji i Serbii. W przyszłej integracji - jaka ona by nie była - BiH z Serbią i Chorwacją musi być powiązany w taki sam sposób”. Stanowisko to odzwierciedlało przede wszystkim poglądy Izetbegovicia i SDA. Posłowie SDS zbojkotowali głosowanie rozstrzygające o suwerenności Republiki i  następnego dnia Karadžić zagroził: „naród muzułmański może zniknąć raz na zawsze”. HDZ głosowała za suwerennością, gdyż Boban uważał, iż w ten sposób łatwiej będzie utworzyć odrębne terytorium chorwackie.

W 1991 roku władze centralne w Sarajewie w praktyce już nie kontrolowały okręgów serbskich.[23] We wrześniu SDS zaczęła tworzyć okręgi serbskie pod ochroną JNA. W końcu tego miesiąca gen. Uzelac, który na polecenie Miloševicia był w kontakcie z Karadžiciem, przeprowadził mobilizację Serbów w Bosanskej krajinie. 6 października Karadžić utworzył Serbski Okręg Autonomiczny - SAO Krajina, co oczywiście było wstępem do secesji. 26 października powstał parlament SAO Krajiny złożony z deputowanych do parlamentu BiH, którzy go opuścili po przyjęciu deklaracji suwerenności.[24] Po referendum w sprawie powołania Republiki Serbskiej przeprowadzonym w dniach 9-10 listopada 1991 roku, 21 grudnia proklamowano powstanie Serbskiej Republiki BiH w składzie Jugosławii. W roku 1991 Unia Europejska zaproponowała uznanie niepodległości BiH i jej kantonizację, ale SDS zażądała 62 proc. terytorium, co jednak i tak pozostawiłoby większość Serbów poza kantonami serbskimi.

Już 8 kwietnia 1991 roku powstał Chorwacka Rada Obrony (Hrvatsko viječe odbrane - HVO) czyli armia chorwacka w BiH. 12 listopada 1991 roku HDZ utworzyła Wspólnotę Chorwacką w dolinie Sawy i środkowej Bośni, a 18 listopada po połączeniu się 30 miejscowości w Zachodniej Hercegowinie i Posawinie, na obszarze zamieszkałym przez 300 tys. Chorwatów, powstało państewko Herceg-Bosna. W ten sposób już w listopadzie BiH w praktyce podzielił się na trzy niezależne i zwalczające się republiki.

Ten sam scenariusz co Serbowie i Chorwaci w BiH, Muzułmanie próbowali zrealizować w Sandżaku, w większości należącym do Serbii. 11 maja 1991 roku lokalna SDA proklamowała powstanie Muzułmańskiej Rady Narodowej Sandżaku i 25 października zorganizowała referendum w sprawie samookreślenia. Próby te nie mogły jednak się powieść wobec sily władzy centralnej w Belgradzie.

Dopiero 5 lipca 1991 roku utworzono muzułmańską Armię Bośni-Hercegowiny (ABH) w oparciu o rezerwistów MSW. W końcu września 1991 roku SDA utworzyła sztab kryzysowy w BiH i MSW (MUP) rozpoczęło mobiliację rezerwistów i podległej sobie TO.[25] Na początku 1992 roku z JNA zdezerterował kapitan Sulejman Vranj i zaczął tworzyć oddziały Ligi Patriotycznej w terenie. Powołano 103 sztaby gminne i 6 (potem 9) regionalnych, w ewidencji znalazło się 100 tys. ludzi ale nie mieli oni broni. Kierownictwo polityczne Ligi tworzyli: Lasić, Rešad Bektić i Safet Hodžić.[26] W marcu utworzono oddziały muzułmańskich „Zielonych Beretów” liczące 6 tys. ludzi; po 6 kwietnia zostały one razem z Ligą włączone do TO. Jednostki wojskowe tworzyli też Komuniści z SK-SDP.[27]

W tym samym czasie toczyły się rozmowy chorwacko - serbskie i chorwacko - muzułmańskie, gdyż HDZ grała na dwa fronty; z Miloševiciem i Karadžiciem przygotowywała podział BiH (zwłaszcza Boban), natomiast z SDA sojusz przeciwko Serbom i ogłoszenie niepodległości. 26 lutego 1992 roku w Grazu spotkali się Karadžić i wysłannik Tudjmana, były premier i oficer SDB Josip Manolić, zaś Boban i Izetbegocic podpisali tzw. „umowę brukselską” o współdziałaniu. Manolić miał zaproponować przymusową wymianę ludności między Chorwacją i Serbią.[28]

W dniach 29 luty - 1 marca 1992 roku odbyło się w BiH referendum w sprawie niepodległości zbojkotowane przez Serbów. Karadžić odwołał się do Skupštiny, która 11 marca zażądała konfederalizacji BiH (miałaby ona składać się z trzech republik), jednocześnie uznając samodzielność Sandżaku.[29] Parlament BiH nie miał już jednak żadnej władzy.

27 marca 1992 roku SDS zwołał w Sarajewie parlament narodu serbskiego, który ogłosił konstytucję Republiki Serbskiej BiH; za serbskie uznano 70 ze 106 gmin-opštin BiH i w ich urzędach zdjęto obrazy Tity. 31 marca w Belgradzie, na założycielskim zjeździe Stowarzyszenia Serbów BiH, z inicjatywy metropolity primorsko-cetinskiego Amfilohija Radovicia ogłoszono zjednoczenie państw serbskich, czyli Serbii Republiki Serbskiej w BiH i Republiki Serbskiej Krajiny. Obecni byli m. in. Dobrica Ćosić, Milorad Ekmečić - ojciec serbskiego nacjonalizmu, Antonije Isaković, Matija Bećković,[30] a więc narodowi komuniści z kręgu Ćosicia.

Dopiero w marcu SDA i inne partie zaczęły organizować, np. w Tuzli, TO i sekretariaty spraw wewnętrznych w kontrolowanych przez siebie gminach.[31] 4 kwietnia 1992 Izetbegović jako przewodniczący Prezydium BiH ogłosił mobilizację jednostek TO, rezerwy milicji i obrony cywilnej. W odpowiedzi Koljević i Plavšić wycofali się z Prezydium i ogłosili je za nielegalne. W praktyce jednak w kwietniu i maju w Sarajewie rządziły oddziały gangsterów i prywatne milicje.[32]

Do dziś nie jest jasny cel ani organizator wiecu zaplanowanego na 5 kwietnia 1992 roku, który miał być wymierzony w 3 partie nacjonalistyczne. Komitet Koordynacyjny Wiecu zaproponował parlamentowi Deklarację i skład Komitetu Ocalenia Narodowego złożony z 20 intelektualistów i szanowanych obywateli z prof. Radetą Petroviciem na czele. Wielu wymienionych nie wiedziało jednak, że zaproponowano ich do Komitetu, inni byli wieloletnimi TW SDB.[33]

Za symboliczny początek wojny domowej w BiH można uznać napad Karadżicia na szkołę MSW 5 kwietnia i atak snajperów SDS 5-6 kwietnia na wspomnianą pokojową demonstrację w Sarajewie.

6 kwietnia Unia Europejska uznała niepodległość BiH, a 7 kwietnia Republika Serbska BiH, zgodnie z zapowiedziami Karadžicia, ogłosiła niepodległość. Wreszcie 6 maja 1992 roku, w miesiąc po wybuchu wojny w BiH, Radovan Karadžić (TW KOS) i Mate Boban (TW KOS) podpisali w Grazu umowę o podziale BiH,[34] czym szef Herceg-Bosna złamał poprzednią ugodę z Izetbegoviciem. Do porozumienia doszli podopieczni tego samego oficera prowadzącego, generała KOS, Simeona Tumana.

31 maja 1992 roku SDA zaakceptowała powołanie nowego rządu Pelivana, do którego weszli przedstawiciele partii postkomunistycznych, zwanych teraz „obywatelskimi”. Do Prezydium weszli: Nenad Kecmanović ze stronnictwa byłego premiera Markovicia i Mirko Pejanović, szef byłego frontu ludowego (SSRN następnie DS). W ten sposób ziścił się sojusz komunistów z muzułmanami i HDZ.

W połowie lipca 1992 roku zawarto formalny sojusz między Chorwacją i BiH, co nie przeszkodziło jednak HDZ dokonywać czystek etnicznych na swoich terenach w Hercegowinie i środkowej Bośni przeciwko Muzułmanom.[35] Od września rozpoczęły się już otwarte starcia między ABH i HVO.