Litwa dzieli się na 44 rejony (,,rajonai"); noszą one nazwy miast, w których urzędują władze administracyjne rejonów: Skuodas, Mażeikiai, Naujoji Akmene, Joniszkis, Pakruojis, Pasvalys, Birżai, Kretinga, Plunge, Telsziai, Sziaulai, Radviliszkis, Paneveżys, Kupiszkis, Anykszcziai, Rokiszkis, Utena, Zarasa, Ignalina, Klaipeda, Silute, Szilale, Taurage, Kelme, Raseniai, Jurbarkas, Kedainiai, Ukmerge, Moletai, Szvencionys, Szakiai, Kaunas, Jonava, Szirvintos, Vilnius, Vilkaviszkis, Marijampole, Prienai, Kaisziadorys, Trakai, Lazdijai, Alytus, Varena, Szalczininkai. ,,Rejonai" dzielą się na ,,apylinkes" (gminy).
STOLICA - Vilnius (Wilno).
GŁÓWNE MIASTA - Kaunas (Kowno), Klaipeda (Kłajpeda), Palanga (Połąga), Telsziai (Telsze), Sziaulai (Szawle), Birżai (Birże), Panevezys (Poniewież), Taurage (Taurogi), Kedainiai (Kiejdany), Ukmerge (Wiłkomierz), Marijampole (Mariampol), Alytus (Olita), Trakai (Troki), Varena (Orany), Szvenczionys (Święciany).
HERB - Vytis (Pogoń) - rycerz ze wzniesionym mieczem w ręku na wspiętym koniu. Tylko szczegóły heraldyczne różnią herb litewski od białoruskiego.
BARWY NARODOWE - trzy poziome pasy: żółty, zielony, czerwony.
śWIĘTO NARODOWE - 16 lutego, rocznica ogłoszenia niepodległości w 1918 roku.
OBSZAR - 65200 km2.
LICZBA LUDNOśCI - 3,7 miliona (1989), w tym: Litwini - 2,92 miliona (80%), Rosjanie - 344 tysiące (9,4%), Polacy - 257 tysięcy (7%), Białorusini - 63 tysiące (1.7%), Ukraińcy - 44 tysiące (1,2%) i inni. Około 70 tysięcy Litwinów żyje poza Litwą, w tym: 34 tysiące na Łotwie, 11 tysięcy na Ukrainie, około 20 tysięcy w okręgu królewieckim i 7,6 tysiąca na Białorusi, gdzie stanowią ludność autochtoniczną.
RELIGIA - Litwini, Polacy i część Białorusinów jest wyznania rzymskokatolickiego, napływowa ludność słowiańska jest prawosławna. Rdzenni Litwini w rejonie kłajpedzkim są luteranami.
HISTORIA
Litwini i Łotysze oraz wymarłe już plemiona Jaćwingów i Prusów należą do bałtyckiej grupy ludów indoeuropejskich. Przodkowie Bałtów przybyli nad Morze Bałtyckie około XII w. p.n.e. i prawdopodobnie wówczas stanowili jeszcze razem z przodkami Słowian jedną wspólnotę językowo-etniczną, która rozpadła się na dwie grupy dopiero w V wieku p.n.e. Estończycy często określani jako Bałtowie, są nimi jedynie w znaczenie politycznym (patrz: Estonia, historia). Po czasowym połączeniu plemion litewskich przez Mendoga (1253) dopiero Giedymin (1315-1341) zjednoczył na trwałe Wielkie Księstwo Litewskie - Lietuvos Dydżioji Kunigaikkstyste. Od końca XII wieku książęta litewscy, korzystając z rozbicia dzielnicowego Rusi, przyłączali do Litwy w drodze podbojów i małżeństw dynastycznych coraz to nowe księstwa ruskie: Witebsk (1318), Kijów (1330), Pińsk (przed 1340) i Smoleńsk (1386). Arystokracja litewska ulegała ruskim wpływom kulturalnym i wraz z pismem przejmowała staroruski jako język urzędowy. Po podboju Rusi przez Mongołów (1236) ruskie księstwa dzielnicowe zaczęły ciążyć ku Litwie. Jej wpływy uznały nawet Psków, Nowogród Wielki oraz Twer, który rywalizował z księstwem moskiewskim, wyodrębnionym w roku 1236 z ziem księstwa włodzimierskiego, o zwierzchnictwo nad księstwami ruskimi w ramach systemu zależności od Złotej Ordy. W połowie XV wieku granica WKL zbliżyła się do Moskwy na około 130 km. Wojska litewskie oblegały dwukrotnie moskiewski Kreml (1368 i 1370), a jednak plany Witolda (1392-1430) podporządkowania sobie całej Rusi i rozbicia Złotej Ordy skończyły się klęską w bitwie pod Worsklą (1399). Moskwa od czasu podbicia Nowogrodu Wielkiego (1478) dążyła do przyłączenia wszystkich ziem rosyjskich, białoruskich i ukraińskich; po roku 1485 Iwan III opanował obszary graniczne oraz tereny nad górną Oką i Wiaźmą (1494), następnie Moskwie udało się zdobyć ziemię czernihowsko-siewierską i część Smoleńszczyzny (1500-1503), wreszcie sam Smoleńsk (1514). Mimo wyczerpujących wojen (1512-1522; 1534-1537) Litwie powiodło się odzyskać tylko Homel i Starodub. Wojny z Rosją toczyły się z przerwami do rozbiorów Rzeczypospolitej (1772, 1793, 1795) i włączenia w ich następstwie Litwy do imperium rosyjskiego. W 1289 roku Litwa popadła w konflikt zbrojny z niemieckimi zakonami, Krzyżackim w Prusach i Kawalerów Mieczowych na Łotwie i w Estonii, które dążyły do połączenia swych ziem przez podbój Żmudzi (Żemaitija). Zagrożenie krzyżackie prowadziło do zrywanych i ponawianych unii personalnych Litwy i Polski, które wobec agresji moskiewskiej i dążenia bojarstwa litewsko-ruskiego do uzyskania wolności, jakimi cieszyła się szlachta polska, skończyły się zawarciem w roku 1569 federacji i powstaniem Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Synowie Giedymina: Olgierd (1345-1377) i Kiejstut (1345-1382) władali wspólnie Księstwem, ale syn Olgierda, Jagiełło (Jogaila), usunął stryja, który był zwolennikiem pogaństwa i Litwy tradycyjnej. Pretensje do dzielnicy po zamordowanym Kiejstucie zgłaszał jego syn Witold (Vytautas), nazwany później przez Litwinów Wielkim. Na mocy pierwszej unii z Polską (Krewo 1385) władca Litwy, Jagiełło, przyjął chrzest wraz z całym WKL. Konflikt z Witoldem zdecydował o tym, że Litwa pozostała jednak odrębnym państwem. Jagiełło musiał uznać Witolda za dożywotniego wielkiego księcia Litwy (Grodno 1400, Wilno 1401), która miała zostać przyłączona do Polski dopiero po jego bezpotomnej śmierci. Był to warunek trwałego sojuszu polsko-litewskiego, który umożliwił wspólne pokonanie Krzyżaków pod Grunwaldem (Żalgiris 1410) i odzyskanie przez Litwę Żmudzi (1419-1422). W Horodle postanowiono jednak, że Litwa pozostanie odrębnym państwem nawet po śmierci Witolda; Polacy mieli odtąd wybierać króla, a Litwini księcia tylko za zgodą drugiej strony. Witold Wielki przeszedł do tradycji litewskiej jako najwybitniejszy władca Litwy i wróg unii z Polską w przeciwieństwie do Jagiełły, którego oskarżono w latach dwudziestych XX w. o zdradę. W Polsce natomiast to Witold był postrzegany jako zdrajca, kumający się z Krzyżakami, w przeciwieństwie do wielkiego polityka Jagiełły. Po Witoldzie tron wielkoksiążęcy objął jego brat Zygmunt (1432-1449), który również zmarł bezpotomnie. Władza w Wilnie przeszła wówczas na potomków Jagiełły, którzy dbali o odrębność państwową Litwy. Dzięki niej łatwiej mogli zapewnić sobie wybór na tron krakowski, zwłaszcza gdy uciekali się do groźby zerwania unii personalnej z Polską. Kłopoty dynastyczne zdecydowały w dużej mierze o połączeniu obu państw. Gdy starszy syn Jagiełły, Władysław Warneńczyk (1434-1444), objął władzę w Polsce, młodszy Kazimierz (1440-1492) został wielkim księciem litewskim i dopiero po śmierci brata szlachta polska wybrała go również na króla Polski. Sytuacja ta powtórzyła się z synami Kazimierza; Jan Olbracht odziedziczył koronę królewską (1492-1501), a Aleksander książęcą (1501-1506). Oba państwa połączył unią personalną znów Zygmunt Stary (1506-1548), ale i on przekazał swemu synowi, Zygmuntowi Augustowi (1548-1572), najpierw władzę na Litwie (1544). W Konsekwencji unii z Polską ziemie litewskie i ruskie Księstwa weszły stopniowo w orbitę cywilizacji zachodniej; w roku 1387 bojarzy uzyskali od wielkiego księcia posiadaną ziemię na własność (w Rosji dopiero w 1765 r.), w roku 1447 wolność (w Rosji bojarzy byli osobiście zależni od cara do 1762 r.), w roku 1566 własne sądownictwo, a III Statut Litewski (1588) przyswoił im prawo rzymskie. Dotyczyło to nie tylko bojarów katolickich; Rusinów (tj. prawosławnych) zrównał w prawach z katolickimi Litwinami Zygmunt (1434), natomiast ostatnie ograniczenia praw szlachty prawosławnej zniesiono w 1562 roku. Przechodziła ona na katolicyzm dopiero w okresie kontrreformacji, a więc nie brak równouprawnienia powodował tę ewolucję, lecz raczej niezadowalający już szlachtę charakter skostniałego prawosławia. O ile jednak w Koronie (Polska) najważniejszą rolę polityczną odgrywała średnia szlachta, o tyle w WKL powstały potężne rody magnackie, których fortuny dzięki rozdawnictwie dóbr na ziemiach ruskich stały się równe królewskim. W XV wieku wykształciła się rada panów jako organ sprawujący samodzielnie władzę w Księstwie pod nieobecność księcia, który często przebywał w Krakowie. W skład rady wchodzili biskupi katoliccy, dygnitarze państwowi oraz urzędnicy ziemscy i dworscy. Bez zgody rady wielki książę nie mógł wydać żadnych praw (1492). Od XIV wieku istniał też sejm walny, ale bojarzy z powodu przewagi ekonomicznej magnatów, nie odgrywali w nim istotnej roli, chociaż formalnie zostali zrównani w prawach ze szlachtą polską (1446). W XVI wieku szlachta litewska podjęła walkę z magnatami i uzyskała te same prawa, jakimi cieszyła się szlachta polska (1564-1566), ale liczna biedna szlachta litewska i ruska pozostała w zależności materialnej od możnych jako ich klientela. Oprócz posłów na Sejm Rzeczypospolitej 22 sejmiki powiatowe wybierały delegatów, którzy spotykali się osobno jako sejm litewski, zwany konwokacją. Mimo zachowania przez WKL ograniczonej państwowości (własna administracja, skarb, wojsko, sądownictwo i prawodawstwo), litewska arystokracja i szlachta, wcześniej kulturalnie zrutenizowane, ulegały dobrowolnej polonizacji; zasięg etniczny żywiołe litewskiego systematycznie kurczył się na korzyść Polaków w warstwach wyższych i Białorusinów wśród ludu. Katolicyzm uratował Litwinów przez rutenizacją, ale jednocześnie umożliwił polonizację. W 1696 roku język polski zastąpił staroruski jako język urzędowy Wielkiego Księstwa Litewskiego. W XV wieku litewski był używany w życiu publicznym (np. w sądach), w XVI wieku drukowano po litewsku książki (np. Postilla Mikołaja Daujszy - 1599), ale szlachta była już dwujęzyczna: polsko-litewska na Żmudzi i polsko-białoruska na Litwie historycznej, choć nadal uważała się za Litwinów. Taka sytuacja utrzymała się do XVIII wieku (np. Tadeusz Kościuszko listy do matki pisał po białorusku). Gdy w połowie XIX wieku zaczęto utożsamiać język z narodowością, szlachta uznała się za część narodu polskiego, choć zachowała poczucie odrębności wobec Polaków z Polski. Językiem litewskim i białoruskim porozumiewano się z chłopami, choć od podbicia WKL przez Rosję (rozbiory: 1772, 1793, 1795) do połowy XIX wieku trwała ich kulturalna polonizacja właśnie za pośrednictwem dworu, Kościoła i szkół. Antyrosyjskie powstania narodowe w latach 1794, 1831 i 1863-1964 Litwini organizowali razem z Polakami z Korony i Litwy. Udział litewskojęzycznych chłopów w tych ruchach był masowy.
Konstytucja 3 Maja 1791 roku zlikwidowała federalizm, ale problem ten stał się kwestią sporną w obozie powstańczym. Lokalni przywódcy powstań, na ogół bardziej radykalni pod względem społecznym niż w Królestwie, tworzyli litewskie, niezależne organy władzy, podczas gdy kierownictwa w Warszawie opierały się na postanowieniach Konstytucji. Powstanie 1794 roku na Litwie rozpoczęli jakobini pod przewodem Jakuba Jasińskiego. Po wyzwoleniu Wilna (16.04.1794) powołali oni Najwyższą Radę Narodową Litewską. Drukowała ona odezwy także po litewsku, gdyż odwoływała się m.in. do chłopstwa. Warszawa odebrała jednak władzę radykalnej Radzie i powołała Deputację Centralną dla W. Ks. Litewskiego (czerwiec). Po utracie Wilna (11 sierpnia) przez nowego, nieudolnego dowódcę, gen. M. Wielborskiego, wojska litewskie wycofały się pod Warszawę i wzięły udział w obronie Pragi. W czasie powstania listopadowego nie zdążono utworzyć nowych władz na Litwie. Walkę rozpoczęli litewscy chłopi (25.03.1831), którzy stanowili 80% trzydziestotysięcznych wojsk powstańczych. W krótkim czasie wyzwoliły one prawie całą Litwę etniczną 0