Przedstawiamy artykuł Kostia Bondarenki na temat stanu posiadania ukraińskich klanów oligarchicznych popierających prezydenta Leonida Kuczmy, a obecnie pretendujących do przejęcia po nim władzy i zablokowania wyboru Wiktora Juszczenki. Artykuł ukazał się w internetowym czasopiśmie „Prawda”.
Grupa Charkowska
Charkowianie od dawna mieli potencjał, pozwalający wyprowadzić ich na pewien poziom wpływu w państwie. Na początku lat 1990-tych gubernator charkowski Oleksandr Maselskyj próbował stworzyć „klan charkowski”, celem którego była skuteczna konkurencja z „drużynami” z Doniecka i Dniepropietrowska. Przedwczesna śmierć Maselskiego przeszkodziła w realizacji tych planów.
W połowie lat 1990-tych charkowianie próbują raz jeszcze dostać się do Kijowa. Ówcześni przedstawiciele elity charkowskiej odgrywali dużą rolę w „partii władzy” – Partii Ludowo-Demokratycznej – NDP; Jewgen Kusznariow i Oleg Diomin zajmowali wysokie stanowiska w administracji prezydenta. Potężną rolę w życiu społecznym odgrywali następujący politycy charkowscy: Stepan Hawrysz, Inna Bohosłowska ta Oleksandr Bandurka.
Inna Bohosłowska powiedziała w jednym z wywiadów, że charkowianie są indywidualistami i dlatego nie jest możliwe stworzenie jednolitego „klanu charkowskiego”. Potwierdzeniem tych słów jest istnienie minimum 5 ustrukturowanych grup z meldunkiem charkowskim.
Teraz charkowianie mogą być dumni z odrębnej frakcji w parlamencie („Demokratyczne Inicjatywy”) i stanowiska ministra polityki przemysłowej, które zajmuje były pierwszy sekretarz komitetu obwodowego KPU i dyrektor Charkowskiego Zakładu Lotniczego Anatolij Mjalycia.
Obecnie w Charkowie istnieją następujące grupy wpływu:
1. „UkrSibBank”
Jeden z czołowych banków ukraińskich został stworzony w 1991 roku na bazie „Charkiwinkombanku”. 1992 roku bank został przejęty przez Ukraińsko-Syberyjską Korporację Inwestycyjną, na czele której stał Oleh Taranow. Prezydentem „UkrSibBanku” został Oleksandr Jarosławskyj – zięć Oleksandra Maselskiego. Dzisiaj „UkrSibBank” jest klasyczną charkowską grupą finansowo–przemysłową. Środowisko banku ma wpływ na frakcję „Demokratyczne Inicjatywy”. Deputowanymi zastali wybrani Oleksandr Jarosławskyj, jego brat Ołeksij i były wiceprezydent banku Ernest Halijew.
Bank posiada 10% akcji łotewskiego „Multibanku” i 18% AKB „Nadra”.
„UkrSibBank” kontroluje produkcję ponad 70% nawozów mineralnych na Ukrainie. Należy do niego 47,7% akcji czerkaskiego WAT „Azot” i 17,04 akcji WAT „Himwołokno”.
Wpływ Jarosławskiego na biznes agrarny jest ogromny. Potwierdzeniem tego jest fakt, że członkowie Partii Agrarnej Mychajło Zubec i Oleg Karatumanow są członkami frakcji „Demokratyczne Inicjatywy”.
„UkrSibBank” kontroluje cztery cukrownie: parhomiwską, staryńską, nowoiwaniwską i kupjańską. Do banku należy 41,6% akcji „Krymenergobudu”, 20% akcji Charkowskiej Fabryki Płytek Ceramicznych, 77% Nowowołyńskiej Fabryki Materiałów Budowlanych, 21% akcji Małobudyszczańskiej Fabryki Materiałów Budowlanych, 23% akcji Iwano-Frankiwskiej Fabryki Produktów Żelbetonowych, 20% akcji Kowelskiej Fabryki Konstrukcji Żelobetonowych, 50% akcji „Oleksandrijabudu”, 36,2% akcji Połtawskiej Fabryki Materiałów Budowlanych, 54% akcji „Carkiwmetroproektu”.
W metalurgii „UkrSibBank” kontroluje 90% akcji Ukraińskiej Kompanii Metalurgicznej, 35,74% akcji WAT „Północny Kombinat Wzbogacania Górniczego”, 16% akcji WAT „Kremeniecka Fabryka Metalurgii Proszkowej”, 11,42% WAT „Marganiecka Fabryka Remontowa”, 95% akcji Mykołajiwskiej Fabryki Glinoziemnej, 25% akcji „Ukraińskiego aluminium”. W zarząd „UkrSibBanku” przekazano kontrolny pakiet akcji WAT „Dniprowskiego Kombinatu Metalurgicznego im. Dzierżyńskiego”.
„UkrSibBank” jest operatorem szeregu strategicznie ważnych operacji płatniczych, przede wszystkim rozliczeń „Energoatomu” z rosyjskim koncernem „TVEL” za paliwo jądrowe. Największym projektem “UkrSibBanku” jest budowa - wspólnie z „ Rosyjskim Aluminium” - zakładu aluminium w rejonie Perwomajskim (oblat charkowska). „UkrSibBank” planuje zainwestować w projekt 250 mln$.
Na początku 2003 roku „UkrSibBank” stracił wpływ na „Ukrnaftę” (posiadając zaledwie 10% akcji, „UkrSibBank” był w stanie przejąć zarządzanie firmą, ale w 2003 roku musiał ustąpić przed ofensywą „Prywatu”). Były dyrektor „Ukrnafty” Oleg Sałmin jest dzisiaj deputowanym, członkiem frakcji „Demokratyczne Inicjatywy”.
Za pośrednictwem banku „Nadra” „UkrSibBank” rozwija współpracę strategiczną z NPK „Hałyczyna” i grupą Petra Dymińskiego.
2. Bank „Bazys”
Dyrektor banku „Bazys” Arsen Awakow rozpoczął swój biznes od skupywania voucherów oraz od operacji z wekslami przedsiębiorstw. Dzisiaj „Bazys” jest operatorem szeregu projektów ważnych dla charkowskiej administracji obwodowej. Mówi się o ścisłych stosunkach pomiędzy Awakowem i dzisiejszym gubernatorem Jewhenem Kusznariowem. Grupa Awakowa kontroluje obecnie TEC-3, zakład pakowania herbaty Ahmad-tea (najlepsza w Europie Wschodniej), TRK „Tonis-Centr”, piekarnię i jeszcze kilka drobnych przedsiębiorstw. Poprzez bank „Bazys” przechodzą operacje finansowe fabryki „Turboatom”.
3. Grupa Oleksandra Kaganowskiego
Oleksandr Kaganowski ma 28 lat, jest zięciem gubernatora Jewhena Kusznariowa. Działa aktywnie w biznesie budowlanym, jest właścicielem najmodniejszej restauracji w Charkowie „Metropol” oraz sklepu z materiałami budowlanymi „Klondajk”. Kaganowski w Charkowie jest uważany za jednego z najbardziej obiecujących biznesmenów, a w przyszłości być może również polityków.
4. Grupa Oleksandra Feldmana
Deputowany Oleksandr Feldman jest jednym z najbardziej wpływowych charkowskich polityków i biznesmenów. Według ocen ekspertów, zachowując niezależność powiązany jest jednak ze środowiskiem „UkrSibBanku”. Pod jego kontrolą znajduje się koncern AWEK i rynek towarów przemysłowych obok stacji metro „Barabaszewo” (ludzie nazywają go „Barabaszka”), uważany za jedne z największych na Ukrainie. Do koncernu Feldmana należy także cześć akcji piekarni i przedsiębiorstwa usługowego. Feldman kontroluje gazetę „Wriemia” – mającą jeden z najwyższych nakładów w regionie. Jest on także prezydentem Związku Towarzystw Narodowo-Kulturalnych Ukrainy i przewodniczącym gminy żydowskiej Charkowa.
SDPU(o)
Środowisko, które w ukraińskiej polityce reprezentowane jest pod szyldem “SDPU(o)”, mieści w swoich szeregach kilka drobniejszych środowisk biznesowych. Socjaldemokracja jest dla grupy finansowo-przemysłowej czymś więcej niż tylko ideowym “pionkiem”. “Co wspólnego ze sobą mają SDPU(o) i świnka morska?” Zapytał kiedyś Ołeksander Moroz. - Świnki morskie nie mają nic wspólnego ani ze świniami, ani z morzem, a SDPU(o) - ani z socjalizmem, ani z demokracją.”
SDPU(o) nie jest jednorodnym środowiskiem, choć liderzy partii niejednokrotnie starali się zademonstrować zwartość szeregów partyjnych. W rzeczywiście w SDPU(o) można wyodrębnić do pięciu różnych – większych lub mniejszych – grup.
Styl działalności SDPU(o) jest wyraźny i rozpoznawalny. Jak twierdzą eksperci, przedstawiciele SDPU(o) dla ustanowienia kontroli nad tym, czy innym obiektem lub dla wciągnięcia do swojego systemu tego, czy innego człowieka najpierw tworzą sztuczne problemy, a potem proponują swoje usługi dla ich rozstrzygnięcia. W rezultacie obiekt trafia pod kontrolę środowiska.
Istnieje jednak nie mało przykładów zerwania przez byłych członków SDPU(o) ze swoim dawnym środowiskiem. Najbardziej jaskrawymi przykładami są przypadki Wasyla Onopenki (w 1998 roku), Petra Poroszenki (w 2000 roku) i Ołeksandra Zinczenki (w 2003 roku).
Obecnie środowisko SDPU(o) może pochwalić się następującymi zdobyczami kadrowymi: przewodniczący Administracji Prezydenta i dwaj jego zastępcy, trzej gubernatorzy (pod kontrolą SDPU(o) znajduje się co najmniej pięciu przewodniczących administracji obwodowych), dwaj ministrowie (minister edukacji W. Kremeń, minister polityki społecznej M. Papijew), dwaj przewodniczący komitetów państwowych (Państwowego Komitetu Rezerw M. Pesoćkyj, Państwowego Komitetu ds. Budownictwa), sekretarz państwowy, dwaj przewodniczących głównych urzędów ministerialnych, dwaj ambasadorzy, 116 przewodniczących administracji rejonowych i ich zastępcy. Pośród „esdeków” jest 81 merów miast i ich zastępców. W parlamencie - frakcja licząca 38 osób, 3 prezesów rad obwodowych i 12 ich zastępców. 107 deputowanych w radach obwodowych, ponad tysiąc deputowanych rad miejskich i ponad dwa tysiące gminnych. Wśród przewodniczących rad wiejskich, a także deputowanych rad wiejskich i gminnych jest ponad sześć i pół tysięcy członków SDPU(o).
System współzależności w SDPU(o) jest bardziej skomplikowany, niż w innych środowiskach. Faktycznie na czele SDPU(o) stoi tzw. “wspaniała siódemka”, która wygląda jak holding. Do siódemki wchodzą: Wiktor Medwedczuk, Ihor i Hryhorii Surkisowie, Bohdan Hubśkyj, Walentin Zhurśkyj, Jurii Lach, Jurii Karpenko. Każdy z nich ma własne struktury i schematy działania. Czasami może nawet symulować zerwanie ze środowiskiem i niezależną działalność. Powiedzmy Bogdan Hubśkyj nigdy formalnie nie był członkiem SDPU(o), jednak zawsze zaliczał się do “wspanialej siódemki”. Tylko ktoś zupełnie nie wtajemniczony w rozkład sił w parlamencie może mówić o niezależności Hubśkiego i kierowanej przez niego frakcji “Narodowładdija” (“Władza ludu”) od SDPU(o). Nikt nie zaprzecza, że podobna praktyka jest prawidłowa: w taki sposób socjaldemokraci mają w parlamencie dwie frakcje. Nestor Szufrycz w jednym z wywiadów dla “Dzerkała tyżnia” stwierdził, mówiąc o Hubśkim, że dzisiejsi deputowani mogą być członkami różnych frakcji, ale muszą mieć wspólne finanse w biznesie. “Nie można uzależniać ewentualnego partnerstwa Hubśkiego i Surkisa od stosunków politycznych” – mówi Szufrycz.
Oprócz „wspaniałej siódemki” istnieje jeszcze kilka środowisk wpływu. Polityczne środowisko znajdujące się w sojuszu strategicznym ze „wspaniałą siódemką”, reprezentuje były prezydent Ukrainy Leonid Krawczuk. Krawczuk jest obecnie dość samodzielną postacią. W strefie jego wpływów znajdują się minister Wasyl Kremiń i przewodniczący Komitetu Państwowego Walerii Czerep, gubernator obwodu czernihowskiego Walentyn Melniczuk. W marcu 2003 roku podczas “buntu Zinczenki”, Krawczuk poparł Medwedczuka i zmienił sytuację w SDPU(o) jeszcze przed rozpoczęciem zjazdu, na którym Zinczenko zamierzał walczyć z Medwedczukiem. Oznacza to, że możemy mówić o minimum dwóch centrach wpływu w środowisku politycznym SDPU(o), z zastrzeżeniem, że do niedawna (do dymisji Zinczenki) było ich trzy.
Inne środowisko polityczne bliskie SDPU(o), ale nie powiązane z nim strukturalnie, reprezentuje Jewhen Marczuk. W grudniu 1998 roku oficjalnie zerwał on z SDPU(o), wykorzystując opozycyjność jako element kampanii wyborczej. Po wyborach 1999 r. Marczuk znów zdemaskował swoje stosunki z socjaldemokratami (zjednoczonymi), ale nie wstąpił ponownie do partii. Polityczny projekt Marczuka (“Sojusz Socjaldemokratyczny”) dzisiaj faktycznie nie działa. Pod kontrolą Marczuka znajdują się Narodowy Instytut Badań Strategicznych i gazeta “Deń”.
SDPU(o) jest być może jedyną ustrukturowaną siłą polityczna na ukraińskiej scenie politycznej, jaka rzeczywiście myśli strategicznie i nie żałuje pieniędzy na badania strategiczne. Jej uznanym strategiem jest polittechnolog i politolog Mychajło Pohrebynśkyj (Kijowskie Centrum Badań Politycznych i Konfliktologii). Fundacja “Ukraina – XXI wiek”, zajmujący się przygotowaniem strategii rozwoju Ukrainy, finansowany jest przez Bohdan Hubśkiego. Niestety badaniami strategicznymi konkurenci SDPU(o) zajmują się powierzchownie i przyzwyczaili się do badań taktycznych i w związku z tym przegrywają rywalizacje z „esdekami”.
Ze źródeł informacyjnych, które wykorzystują przedstawiciele SDPU(o), warto wymienić gazetę partyjną “Nasza gazeta”, gazetę “Kijowskie Wiadomości”, która wbrew formalnie deklarowanemu niezaangażowaniu odzwierciedla najczęściej opinie środowiska SDPU(o), kanał “Inter”, który próbował uniezależnić się w marcu 2003 roku, ale po wycofaniu się O. Zinczenki znów nabrał charakteru „esdeckiego”. Oprócz “Interu” SDPU(o) kontroluje faktycznie Pierwszy Kanał Narodowy UT (słowa prezydenta o Medwedczuku z nagrań majora Melnyczenki: “Sprywatyzował już Pierwszy Kanał wspólnie z Marczenko. Oni przecież drwią sobie, to jest temat dla rozmów, rozumiesz? I kiedy on zmusza, aby pokazywano pozdrowienia lidera socjaldemokratów uczestnikom wojny, to nie, nie prawidłowo, rozumiesz?”). Oprócz tego pod kontrolą SDPU(o) znajdują się kanały “Tet” i “Enter”.
Biznes środowisko SDPU(o) można podzielić następująco:
1. BIM
Dziecko Wiktora Medwedczuka i - zgodnie z jego słowami - główne źródło dochodów, biuro adwokackie, stworzone na początku lat 1990-tych jako wspólne przedsiębiorstwo ukraińsko-amerykańsko-izraelskie. W połowie lat 1990-tych stało się jednym ze środowisk, które formowało “wspaniałą siódemkę”. Dzisiaj, według niepotwierdzonych danych, BIM ustanowiło kontrolę nad rynkiem usług adwokackich na Ukrainie. Oprócz tego firma zabezpiecza od strony prawnej praktycznie wszystkie biznes-struktury SDPU(o).
2. Dynamo-Kijów
Środowisko “Dynamo-Kijów” związane jest z braćmi Hryhorijem i Ihorem Surkisami. Hryhorij Surkis jako pierwszym na Ukrainie zrozumiał, że sport (w szczególności piłka nożna) może stać się niezawodnym środkiem zarabiania pieniędzy. Dochodowość piłki okazała się zdumiewająca. Już od połowy lat 1990-tych wokół stołecznego klubu piłkarskiego powstała niemała ilość projektów biznesowych.
Obecnie środowisko, które tylko umownie można nazwać “środowiskiem Dynamo-Kijów”, kontroluje co najmniej trzy banki – “BIG-Enerhika” (były “Zeus”), Pierwszy Bank Inwestycyjny i Ukraiński Bank Kredytowy. Pod wpływem środowiska znajdują się również koncern “Sławutycz”, około 40% Zaporoskiego Zakładu Ferrostopów, kompania ubezpieczeniowa “Skide west” (blisko 45%), “Ukraińska Innowacyjna Kompania Finansowa” i “Ukraińska Innowacyjna Kompania Finansowa-Plus”, Centrum Wspierania Rozwoju Zakarpacia. W Kijowie do grupie należy biznes-centrum “Petriwka-centrum”. Grupa kontroluje 55,7% szpolanskiego i 10,6% welchiweckiego zakładów cukrowych w oblasti czerkaskiej, 28,72% zakładu “Mleko”, 12% hotelu “Premier-Pałac”, 11,69% hotelu “Podole”, 14,5% hotelu “Inturist-Zakarpacie”. Pod kontrolą grupy “Dynamo-Kijów” znajdują się także firmy ofszorowe: “Overcon Enterprises Ltd.”, “Panchel Invested Lmt.”, “Fullway consultance lmt.”, “Humbay Trading”, “VS-energy”.
Jednak zasadniczą uwagę środowiska “Dynamo-Kijów” przyciąga dziedzina energetyczna. W 2002 roku, na skutek upadku biznes-grupy rosyjskiego biznesmena Konstantina Grygoriszyna niegdyś bliskiego do SDPU, pod kontrolą grupy (z pomocą banków i firm “amerykańsko-słowackich”) znalazło się około 40% “Połtawobłenergo”, 27% “Prykarpacieobłenergo”,35% “Odessaobłenergo”, 40% “Sumyobłenergo”, 40% “Czernihowobłenergo”, 84% “Chersonobłenergo”, 75,56 % “Żytomierzobłenergo”, 60% “Kirowogradobłenergo”, 70% “Sewastopolobłenergo”, około 5% “Ternopolobłenergo”, cześć akcji “Lwówoblłenergo”.
Często grupa dostawała obiekty bez dodatkowych inwestycji kapitałowych. W 1998 r. Ukraińskiemu Banku Kredytowemu oddano w zarządzanie państwowe pakiety akcji “Kirowogradobłenerho”, “Ternopolobłenerho”, “Chersonobłeneho” [obwodowe zakłady energetyczne] i Zaporoskiego zakładu ferrostopów.
Ciekawie są związki ukraińskiej grupy biznesowej ze słowackim środowiskiem biznesowym. Bardzo często pod politycznym przykryciem ukraińskich kolegów występują partnerzy zarejestrowani na Słowacji. Obecny “ulubieniec partii” Nestor Szufrycz jest osobistym przyjacielem prezydenta Republiki Słowackiej Rudolfa Szustera. Ojciec Szufrycza i Rudolf Szuster byli bliskimi kolegami jeszcze w czasie, kiedy Szuster był merem Koszyc. Zrozumiałe jest, że dość łatwo było nawiązać kontakty biznesowe pomiędzy ukraińskimi przedsiębiorcami i sąsiednim państwem oraz zarejestrować przedsiębiorstwa na terytorium Słowacji. W 2003 r. kijowskie wydawnictwo związane z socjaldemokratami “Podstawowe wartości” wydało książkę wspomnienia Rudolfa Szustera w języku ukraińskim.
3. Infox
Kompania Infox dość silnie powiązana jest z Pierwszym Bankiem Inwestycyjnym znajdującym się w strefie wpływów grupy “Dynamo-Kijów”. Tandem ten pokazał swoją aktywność tworząc Kremenczucką Kompanię Naftową, która w 2001 r. wzięła w dzierżawę od “Ukrtatnafty” rafinerię ropy. Następnie tatarscy partnerzy “Ukrtatnafty” oskarżyli ukraińskie kierownictwo o doprowadzenie do strat finansowych, w związku ze współpracą z “Infoxem”.
Infoxem zarządzają Mykoła Łysin i Mykoła Złoczewski. W zeszłym roku “Ukraińska prawda” donosiła: “Według informacji pochodzącej z SDPU(o), w kwietniu – na początku maja w partii ukształtowała się niezbyt przyjemna sytuacja, związana z tym, że na liście partyjnej wyznaczono linię do numeru 19. A pod numerami 20 i 21 występowali ludzie finansujący partię – prezes firmy Infox Mykoła Łysin i wiceprezes – Mykoła Złoczewski. Kampania wyborcza SDPU(o) finansowana była głównie za ich pieniądze. Po wyborach zaprzestali oni jej finansowania. Partia musiała przekonywać ministrów – Czerepa i Kremenia, aby pozostali w organach władzy wykonawczej. I dopiero wtedy do partii znów popłynęły pieniądze. Teraz zrozumiałe staje się, że piosenka, którą co tydzień śpiewa duet “królików” na kanale “Inter” (“Dziwne pytania: dlaczego jesteśmy za Infoxem?”) pozostaje bardzo aktualna i dla Medwedczuka, i dla Surkisa.
Dzisiaj Infox kontroluje znaczną cześć rynku paliw Ukrainy i innych produktów naftowych. Według informacji SMI, Infox dąży do ustanowienia kontroli nad „Kijówwodokanałem” i „Kijówgazem”. Biorąc pod uwagę fakt, że przedsiębiorstwa te są założycielami banku „Chreszczatik”, przez który przechodzą wszystkie operacje finansowe rady miejskiej Kijowa, możliwe jest ustanowienie częściowej kontroli Infoxu nad radą.
4. Grupa Wasyla Chmelnyckiego
Wasyla Chmelnyckiego - biznesmena i polityka, w latach 2000-2001 uważano za lidera samodzielnej silnej grupy finansowo-przemysłowej. Pod kontrolą Chmelnyckiego znajdowały się dwa projekty politycznych – Partia Zielonych Ukrainy i „Kobiety na rzecz Przyszłości”. Obydwa poniosły klęskę na wyborach parlamentarnych w 2002 roku. Mówiono, że 36-letni Chmelnycki jest człowiekiem mającym bliskie kontakty z rodziną prezydencką. Wiele było pogłosek o rosyjskich korzeniach jego kapitału.
Sam Chmelnicki po klęsce Partii Zielonych wszedł do parlamentu po wyborach uzupełniających w Melitopolu (obwód zaporoski) i przystąpił do frakcji „Narodowładdia”. Teraz eksperci mówią, że Chmelnycki trafił w orbitę wpływów SDPU(o), chociaż zachowuje formalną niezależność.
W sferę wpływów Wasyla Iwanowicza wchodzą zakład „Zaporożstal”, ZAT „Chleb Kijowa”. 25% akcji Kijiwenerho kontrolują struktury podległe Chmelnickiemu. W 2002 roku sprowadził on z Zaporoża do Kijowa swojego bliskiego współpracownika – kierownika rady nadzorczej „Zaporożstal” Andrija Iwanowa, który w tym samym roku wygrał wybory do rady miejskiej Kijowa, wyprzedzając dwóch „zawodników wagi ciężkiej” – Iwana Salija i Serhija Kyjanyczenko. Pierwszy jest byłym merem Kijowa, drugi znanym faworytem Ołeksandra Omelczenki. Po przeprowadzce do Kijowa Iwanow został członkiem komisji rewizyjnej „Kijiwenerho”.
5. Bogdan Hubski
Przedstawiciel „wspaniałej siódemki” Bohdan Hubśkyj, jak już wspomniano, formalnie nie należy do SDPU(o), ale faktycznie znajduje się w obszarze wpływów W. Medwedczuka. Bohdan Hubśkyj stoi na czele Ukraińskiej Giełdy Agrarnej i interesuje się branżą cukierniczą. Według ocen ekspertów główne interesy Hubśkiego i jego grupy skoncentrowane są w obwodzie czerkaskim, gdzie Bohdan Wołodymyrowycz ma swój krąg agentów wpływu i gdzie z powadzeniem kandydował w wyborach parlamentarnych w 2002 roku.
Warto podkreślić, że Hubśkyj jest jednym z pierwszych przedstawicieli wielkiego biznesu, który zrozumiał konieczność inwestowania pieniędzy w naukę: dzięki jego pomocy stworzono fundusz „Ukraina – XXI stulecie”, który okazuje pomoc finansową wielu ukraińskim instytucjom naukowym i kulturalnym, niektórym uczonym i działaczom kultury. Sam Hubśkyj jest autorem kilku prac naukowych, doktorem nauk ekonomicznych. W 2003 r. Hubśkyj był kandydatem do tytułu akademika Narodowej Akademii Nauk.
6. Jewhen Marczuk
Minister obrony i były sekretarz Rady Bezpieczeństwa Narodowego Ukrainy (RNBO) jest politykiem o znaczących wpływach. W 1998 roku zerwał formalnie z SDPU(o) i podczas kampanii prezydenckiej 1999 roku deklarował przynależność do opozycji i wspierany był przez elektorat Zachodniej Ukrainy. Po pierwszej turze wyborów przeszedł do obozu prezydenckiego i objął stanowisko sekretarza RNBO.
Ciekawy fakt: Marczuk przetrwał dymisję wszystkich ministrów siłowych, trzy fazy kryzysu politycznego, „skandal kasetowy”, „Gongadzegate”. Sam był oskarżany o handel bronią. Głosu Marczuka nie ma na nagraniach majora Melnyczenki (co daje podstawy, aby wiązać akcję majora z Marczukiem).
Interesy Jewhena Marczuka w sferze biznesowej skoncentrowane są wokół transportu ropy (uważa się, że to właśnie on kontroluje „Ukrtransnaftę”, która zarządza ropociągami) i zagospodarowania bogactw naturalnych (interesy Marczuka związane są z NAK „Bogactwa Naturalne Ukrainy”). W połowie lat 1990-tych Jewhen Marczuk, będąc premier, uczestniczył w kilkach sprawach związanych z gazem ziemnym. Julia Tymoszenko wspominała w wywiadach, że jej firma „JeESU” rozwijała się dzięki pomocy i poparciu ze strony Jewhena Marczuka.
Oficjalnie Marczuk nie zajmuje się biznesem, istnieje jednak szereg struktur, które eksperci w tym, czy innym stopniu wiążą z jego imieniem.
„NASZA UKRAINA”
W środowisku „Naszej Ukrainy” również istnieje kilka ukształtowanych grup biznesowych. W ostatnim czasie biznesmeni ze środowiska „Naszej Ukrainy” odczuwają nieustającą presję ze strony struktur rządowych. Najlepszym przykładem tego jest przypadek deputowanego W. Szandry, który próbował otworzyć w Sławucie (w obwodzie chmielnickim) zakład produkcji rubiroidu. Pewna grupa biznesmenów, którzy na początku wchodzili w skład „Naszej Ukrainy” (Ołeksij Jarosławśkyj, Dmytro Sandler, Wasyl Bartkiw, Taras Dowhyj, Wołodymyr Majstryszyn, Petro Dyminśkyj i inni) nie wytrzymali presji lub pokus ze strony władzy, zostawili środowisko frakcji i wyszli z szeregów opozycji. Ale w „NU” do dzisiaj pozostaje jeszcze wielu potężnych przedsiębiorców i biznesmenów.
W „NU” istnieją minimum dwie sformowane grupy finansowo-przemysłowe i kilka grup znajdujących się w stadium formowania.
1. „Ukrprominwest”
Środowisko „Ukrprominwestu” związane jest przede wszystkim z imieniem deputowanego Petra Poroszenki. Ten jeden z najbliższych sojuszników Juszczenki przeżył długą ewolucję polityczną: początkowo był członkiem SDPU(o), w lutym 2000 wystąpił z tej partii i stanął na czele Partii Solidarności Ukrainy. W lipcu 2000 zjednoczył ją z Partią Regionów, stał na czele frakcji „Solidarność” w Radzie Najwyższej Ukrainy trzeciej kadencji. Jesienią 2001 roku opuścił Partię Regionów i razem z grupą współpracowników dołączył się do „Naszej Ukrainy”.
W „Naszej Ukrainie” stoi na czele grupy „Solidarność” i jest jednym z przewodniczących bloku. Ponadto Poroszenko przewodniczy Komitetowi Budżetowemu Rady Najwyższej.
Faktycznie kontroluje on życie społeczno-kulturowe Winnicy i znacznej części obwodu wiinnickiego. Poroszenko stworzył i razem ze swoim ojcem stoi na czele koncernu „Ukrprominvest” (98% jego akcji należy do firmy off-shore „Agroprodimpeks Corporation”), który jest właścicielem Kijowskiego Zakładu Cukierniczego im. Karła Marksa (wyrabia znane torty kijowskie), Winnickiego Zakładu Cukierniczego, Kremenczuckiego Zakładu Cukierniczego, Mariupolskiego Zakładu Cukierniczego, Lipeckiego Zakładu Cukierniczego „LiKonf” na terytorium Rosji. Dzięki kontroli nad wielką częścią rynku słodyczy Ukrainy Poroszenko przezywany jest „baronem czekoladowym” i „baronem cukierniczym”. Korporacja „Roshen”, która łączy zakłady cukiernicze Petra Poroszenki wyrabia 30% słodyczy kraju.
Do Poroszenki należy bank „Mrija”, WAT „Kombinat Mleczno-Konserwowy” w Talnym (obwód czerkaski), Browar Radomyszlski, Dniprowski Kombinat Skrobiowo-Syropowy, zakłady cukiernicze: pogrebyszczenski, gajsynski i kryżopolski; kryżopolski i winnicki kkmbinaty pieczywa. A także: WAT „Lwiwgurtbakalija”, WAT „Ukroptbakalija”, WAT „Piskowski Zakład Wyrobów Szklanych”.
Znane są interesy Poroszenki w branży samochodowej. Kontroluje on TzOW „Ukrawtozapczastyna”, dom handlowy „ISTA”, Stocznię w Kijowie - „Leninska Kuznia” (ponad 29% akcji), Łucki Zakład Samochodowy (82,11% akcje), TzWO „Czerkaski Autobus”, TzWO „Ukrprominwest-Awto”, kompanię „Awtoekspo”. Poroszenko kontroluje kilka projektów medialnych: NBM, „Niko”, „Ekspres-Inform”, winnicki kanał „Isztar”.
2. „Orłan”
Deputowany Jewhen Czerwonwnko kontroluje część przewozów transportowych przez terytorium Ukrainy i produkcję napojów bezalkoholowych. Własny biznes Czerwonenko rozpoczął w 1988 roku, kiedy stworzył firmę przewozów towarowych „Trans - Ralli”. W 1992 roku założył firmę „Lwiw Wan Pur”, która zajmowała się produkcją puszkowego piwa pasteryzowanego. W 1994 roku stworzył koncern „Orłan”. W latach 2000 – 2001 stał na czele Rezerwy Państwowej.
Czerwonwko wiązany jest z koncernem „Orłan”. Oprócz tego „Orłan-Beweridżys” produkuje napoje bezalkoholowe (seria „Premjera”), a „Orłan-Trans” zajmuje się głównie przewozami towarowowymi.
3. Grupa Żwanii-Martynenki-Morozowa
Grupa polityczno-biznesowa w środowisku „NU” o słabo rozwiniętej strukturze. Każdy z jej członków posiada własny biznes i tylko w zależności od sytuacji wiąże się z pozostałymi. Niektórzy obserwatorzy widzą w „Triumwiracie” zaczątki przyszłej potężnej grupy finansowo-przemysłowej.
36-letni przedsiębiorca Dawid Żwanija znany jest przede wszystko dzięki kontroli nad ZAT „Brinkford”, która jest przedstawicielem irlandzkiej firmy „Brinkford Ltd”, na czele której również stoi Żwanija. Firma ta kontroluje Zaporoski Kombinat Abrazyjny, część akcji „Zaporiżżiaoblenergo”, Łuhańskiego Zakładu Warsztatowych, Ługańskiego Zakładu Uchwytów. Żwanija jest także wiceprezydentem zarejestrowanego na Cyprze banku „Glomain Holding Ltd”.
Mykoła Martynenko, który stoi na czele grupy deputowanych „Razem” w ramach frakcji „NU”, ma swoje interesy biznesowe głównie w sferze energetycznej. Jest pierwszym zastępcą przewodniczącego Komitetu Rady Najwyższej ds. Kompleksu Paliwowo-Energetycznego, Energetyki Jądrowej i Bezpieczeństwa Jądrowego. Kontroluje on AT „Dom Handlowy” oraz działalność SEZ „Interport-Kowel”. Poprzez związki osobiste związany jest z kierownictwem Centrum im. Razumkowa i redakcji gazety „Dzerkało tyżnia”.
Ostatni członek „trójki” Oleksandr Morozow stoi na czele ZAT „Europejski Alians Ubezpieczeniowy” – jednej z największych firm ubezpieczeniowych na Ukrainie.
Oprócz sformowanych grup biznesowych lub grup w trakcie formowania, w środowisku „NU” działa wielu innych przedsiębiorców. Można tu wymienić prezydenta firmy ATEK-95 Oleksandra Tretiakowa, prezydenta TzOW „Słoboda” Petra Juszczenkę (brata Wiktora Juszczenki), dyrektora generalnego firmy „Władimir” Wołodymyra Skomarowśkiego, szefa rady nadzorczej DP „Dobromyl-Kyjiw” Ołeksija Iwczenkę, który po śmierci Sławy Stećko stanął na czele Kongresu Ukraińskich Nacjonalistów, prezydenta TzWO „Sammi-M” Ołeksandra Rymaruka, dyrektora korporacji „Ukrrestaurowanie” Ołeksanda Omelczenkę–młodszego, wiceprezydenta Czarnomorskiego Banku Handlu i Rozwoju Oleha Rybaczuka, szefa przedstawicielstwa WAT „Państwowy Bank Importowo–Eksportowy Ukrainy” Borysa Zahrewę, kierownika projektów ZAT „Alfa-Bank” Pawła Ihnatenkę.
Zrozumiale, że w przypadku dojścia do władzy „Naszej Ukrainy” ci quasi-oligarchowie, zechcą zostać prawdziwymi oligarchami, wypchnąć z ukraińskiej przestrzeni biznesowej i politycznej uformowane już grupy finansowo-przemysłowe. I wtedy staniemy się świadkami nowego „rozbioru” Ukrainy.
W naszym materiale rozparzyliśmy tylko 5 uformowanych grup. Ale można wyodrębnić i inne. Grupą o niewielkich wpływach, ale aktywną jest są „Finanse i kredyt” Kostiantyna Żewaho i Ołeksandra Kuczerenki. Bliską do nich jest grupa „Artemida” Hanny Antoniewej. Nie prześledziliśmy działalności struktur rosyjskich działających na Ukrainie, a przecież „Alfa” i „Lukoil” posiadają w naszym kraju znaczne aktywa. Nie obserwowaliśmy działalności struktur polskich. To wszystko – przedmiot dalszych badań.
Wykorzystane źródła: osobiste archiwum autora „Ukraińska gazeta inwestycyjna”, wydanie internetowe „Forum”, „GlawRed”, „Ukraińska Prawda”, „Ukraina.ru”.
Tłum. J.O. i A. Z.