OBRONA EUROPEJSKA I

Tygodnik amerykański “The National Interest” z 25 maja 2000, Zbigniew Brzeziński; U boku “nowej” Europy. Artykuł dotyczący głośno ostatnio wyrażanej przez zachodnioeuropejskich polityków chęci militarnego uniezależnienia się od USA.

Zdaniem Brzezińskiego Europa, choć silna ekonomicznie dzięki integracji gospodarczej, pozostaje dziś de facto “protektoratem wojskowym Stanów Zjednoczonych”. Owa asymetria sił między Europą i jej zamorskim sojusznikiem jest przyczyną napięć i niezadowolenia Europejczyków, którzy po zakończeniu “zimnej wojny” nie czują się już bezpośrednio zagrożeni.

Ponadto “nierówność” między sojusznikami w najbliższych latach będzie się powiększać na korzyść Ameryki. Powodem takiego stanu rzeczy jest poza olbrzymią siłą gospodarki amerykańskiej, dominacja technologiczna Amerykanów w różnych dziedzinach, takich jak biotechnologia czy informatyka. Implikuje to fakt, iż w najbliższej przyszłości, mimo wspólnych wysiłków, Europie nie uda się dorównać militarnie Stanom Zjednoczonym. W rezultacie, USA pozostanie prawdopodobnie jedyną globalną potęgą przez przynajmniej jedno pokolenie, a Europa skazana jest na bycie jej “młodszym bratem”. Świadomość tego, zdaniem autora, powoduje, że transatlantycka debata nie będzie dotyczyć spraw fundamentalnych obecnie dla sojuszu, ale raczej przyszłych skutków obecnego stanu rzeczy i bardziej marginalnych problemów. Wymagają one jednak konsensusu by relacje USA-Europa pozostały konstruktywne.

Brzeziński radzi amerykańskim politykom aby nie starali się za wszelką cenę sprawić, by Europa była taka, jaką chcą ją oni widzieć. Z punktu widzenia Waszyngtonu Europa powinna być politycznie zjednoczonym i oddanym członkiem NATO, gotowym do militarnego wsparcia i “odciążenia” Ameryki w newralgicznych rejonach świata. Ponadto jej geopolityka winna być komplementarna do amerykańskiej, szczególnie w regionach jej bliskich, takich jak Rosja czy Bliski Wschód. Amerykanie, zdaniem autora, chcieliby widzieć Europę jako konkurenta ekonomicznego, którego celem nie jest jednak pełna polityczno-militarna niezależność, który dostrzega również własny interes w militarnej obecności USA na “euroazjatyckich rubieżach” zachodniego świata.

Brzeziński zwraca jednocześnie uwagę (którą kieruje do amerykańskich polityków), że ostatnio wysuwane przez Europejczyków inicjatywy jak ESDI (European Strategic Defence Iniciative) w zasadzie służą interesom Stanów Zjednoczonych. Amerykanie powinni też zrozumieć, że Europa choćby ze względu na szacunek dla samej siebie chce polepszyć swe struktury wojskowe. Liczne głosy sprzeciwu dobiegające ostatnio z amerykańskiego Sekretariatu Stanu czy Ministerstwa Spraw Zagranicznych jedynie podsycają w tej sytuacji emancypacyjne nastroje w Europie i mogą wepchnąć Brytyjczyków i Niemców w ramiona Francuzów (tradycyjnych przeciwników silnej pozycji militarnej USA na starym kontynencie). Ponadto silne amerykańskie veto w tej kwestii będzie służyć pogłębieniu – błędnego zdaniem Brzezińskiego – przekonania wielu Europejczyków, że NATO jest ważniejsze dla bezpieczeństwa USA niż Europy. Nie można więc ESDI traktować nazbyt pryncypialnie, ponieważ nie stanowi to większego problemu, a postawa taka może doprowadzić do niewspółmiernych napięć między USA, a Europą. Tego typu dyskusje zaciemniają i odpychają na dalszy plan fundamentalną prawdę, że NATO odniosło olbrzymi sukces i choć wciąż dalekie jest od doskonałości nie wymaga gruntownych, dramatycznych zmian.

Dalej autor pyta retorycznie: Nawet założywszy, że europejskie siły militarne osiągnęłyby gotowość bojową do 2003 roku, to gdzie i jak mogłyby one działać na własną rękę? W jaki sposób mogłyby one podjąć udaną akcję bez gwarancji wsparcia przez NATO i jego wypracowanych struktur oraz metod? Brzeziński uważa, że w przypadku na przykład interwencji militarnej Rosji w Estonii w celu “ochrony rosyjskiej mniejszości” Europa nie ruszy palcem bez bezpośredniego zaangażowania NATO. Również w przypadku secesji Czarnogóry z Nowej Jugosławii czego skutkiem byłaby prawdopodobnie wojna tej ostatniej z Serbią, bez udziału NATO interweniujące siły europejskie zostałyby prawdopodobnie pokonane. Zdaniem Brzezińskiego europejskie pokojowe siły zbrojne mogłyby zacząć swą działalność angażując się w pomniejsze konflikty, jak choćby ten na Korsyce.

USA powinno nadal popierać europejskie chęci pogłębienia integracji, nawet jakby poparcie to miało jedynie charakter retoryczny oraz starać się unikać głośnej krytyki “europejskich potknięć” na tej drodze. Pamiętać bowiem należy, że integracja Europy jest procesem złożonym i długotrwałym, a poza tym Ameryka nie powinna obawiać się silnej Europy, która jest jej naturalnym i najważniejszym partnerem w świecie od przynajmniej pół wieku. Brzeziński twierdzi, że szeroko rozumiana “bliskość” USA i Europy, w dobie zmieniającego się charakteru układu sił na świecie powinna wzmocnić ich partnerstwo. Ponadto Europa i Stany Zjednoczone są w dzisiejszym świecie postrzegane jako jedyne wyspy dobrobytu i pokoju, co może spowodować (i powoduje) zazdrość i wrogość innych.

Europejczycy powinni natomiast pamiętać, że ze względu na swe położenie geograficzne są bardziej narażeni na ewentualne globalne zawirowania niż silniejsza i bardziej izolowana Ameryka. Znacznie szybciej niż USA zagrozi im prawdopodobna zmiana rosyjskiej polityki zagranicznej w kierunku szowinistycznego imperializmu, bieda Afryki, niepowodzenia ekonomiczne i problemy społeczne państw azjatyckich. Także rozprzestrzenianie się broni masowej zagłady szybciej zagrozi Europie. Tak więc, będzie ona potrzebować USA by być naprawdę bezpieczna. Jednocześnie sojusz europejsko-amerykański jest podstawą istnienia wspólnoty demokratycznych państw, bez którego USA byłoby osamotnione w świecie. Podtrzymywanie, rozwój oraz powiększanie tej wspólnoty “chroniącej wolność i dobrobyt” powinno pozostać żywotnym celem USA.

Dziennik amerykański “Herald Tribune” z 1 czerwca 2000, William Pfaff; Europę jednoczy jedna rzecz: uniezależnienie się od kontroli USA. Europejczycy jednoczą się i emancypują spod wpływów amerykańskich na płaszczyźnie antyamerykańskiej co powoduje spięcia między obu partnerami.

Podczas pobytu w Europie Bill Clinton otrzymał nagrodę w niemieckim Aachen za wkład w “europejską jedność”. Wydaje się to zdaniem autora być wyrazem niemieckiej sympatii bądź też ironii. Administracja prezydenta Clintona, zwykle bez takowego zamiaru, swymi licznymi posunięciami przyczyniła się do zwiększenia jedności europejskiej. Efekt owej jedności okazał się negatywny dla USA. Europejczycy bowiem zjednoczyli się przeciw USA.

William Pfaff uważa jednak, że Clintona nie można obarczać odpowiedzialnością za ostatni transatlantycki konflikt wokół amerykańskich firm handlowych zarejestrowanych poza granicami kraju, w “rajach podatkowych”, które przez Europę (oraz Światową Organizację Handlu) postrzegane są jako de facto odbiorcy subsydiów państwowych. Nielegalnych, co gorsza, odkąd praktykę taką usankcjonował Kongres USA. Clinton nie jest również odpowiedzialny za amerykański “przemysł” rolny, produkujący żywność, którą Amerykanie chcą jeść, podczas gdy Europejczycy jej nie chcą.

Pamiętać trzeba, zdaniem autora, że agresywna promocja amerykańskich przedsiębiorstw i interesów przez Clintona, jest tym czego oczekują jego wyborcy. Jednakże tego rodzaju postawy przyczyniły się do zgody i wzajemnego poparcia wśród państw europejskich (chodzi tu o członków U.E.) często sprzecznego z interesem USA.

Obecnie czynnikiem, który popycha Europę w kierunku kolejnej konfrontacji z Waszyngtonem jest plan amerykańskiej administracji mający na celu stworzenie narodowego systemu obrony przeciwrakietowej (NMD – National Missile Defence). Miałby on być odpowiedzią USA na zagrożenie ze strony “państw o skłonnościach terrorystycznych” tzw. “czerwonych państw” (rouge states), jak Irak czy Korea Północna. W Europie plan ten postrzegany jest nie tylko jako destabilizujący sytuację strategiczną na świecie, ale też jako nierozsądny ze względów finansowych.

Amerykanie jednak wydają się czuć naprawdę zagrożeni. Minister Obrony USA William Cohen powiedział ostatnio, że atak terrorystyczny z użyciem nuklearnej, chemicznej bądź biologicznej broni “jest nie tylko możliwy, ale prawdopodobny” w ciągu następnych 10 lat. Zdaniem autora, jeśli USA zdecydują się bez względu na sprzeciw Europejczyków wprowadzić NMD w ciągu dekady, znajdą się w izolacji, a Europa szukając sposobu na własne bezpieczeństwo, zjednoczy się jak nigdy wcześniej. Jak czytamy “jest to czarny scenariusz, ale jednak prawdopodobny”. Dla przyszłej administracji prezydenckiej bądź Ala Gore’a bądź też tej Georga W. Bush’a niemal pewnym jest, że wprowadzenie NMD będzie sprawą zasadniczą. Zdaniem autora, rządy potrzebują “uproszczonych obrazów rzeczywistości”, ich paradygmatów, dzięki którym mogłyby stworzyć na własny użytek teorie, pozwalające im określić to, co dzieje się na świecie. Cytując pewnego amerykańskiego dyplomatę, który powiedział: “Gdybyśmy tylko mieli teorię pozwalającą połączyć nam Rosję, Bośnię, Somalię, Islam... ”, W. Pfaff konstatuje, że amerykańska dyplomacja jest przekonana (błędnie), że tego rodzaju teoria w ogóle istnieje oraz, że bez niej rządy nie mogłyby planować swej polityki. “Teorią” administracji prezydenta Clintona jest paradygmat “czerwonych państw” (rouge states). Są nawet “czerwone osoby”, którym przewodzi Osama bin Laden, saudyjski miliarder, odpowiedzialny za liczne akty terrorystyczne przeciw Stanom Zjednoczonym na całym świecie, któremu bezpiecznej gościny udzielili afgańscy Talibowie.

Autor określając dzisiejszą amerykańską politykę zagraniczną “instytucjonalnie skostniałą”, przytacza słowa autora książki na ten temat John’a Kenneth’a Galbraith’a – “pozostaje ona niezmienna nawet gdy jej błędność jest wyraźna”. Błędna polityka USA, polegająca na wyrażaniu ostrego sprzeciwu wobec chęci Europy zwiększenia swej samodzielności w ramach NATO, doprowadziła jedynie do uwypuklenia tej tendencji. Operacja wojskowa w Kosowie, uwidoczniła słabość militarną Europy oraz fakt, że NATO to nie tylko sojusz wojskowy, ale instrument amerykańskiej polityki. Skutki tego stanu rzeczy, zdaniem autora, mogą być dobre dla Europy lecz złe dla stosunków amerykańsko-europejskich i samych Stanów Zjednoczonych. Nie tylko jej aliant bowiem, ale również inne liczące się kraje świata chcą budować “przeciwwagę” dla amerykańskiej dominacji. Będzie to jeden z głównych problemów do rozwiązania dla następcy Bill’a Clinton’a.

Rosyjski dziennik internetowy „Gazeta.ru”, z dnia 28 czerwca, Aleksandr Czudow; Francja z Niemcami zbuduje federację.

Prezydent Francji Jacques Chirac, podczas wystąpienia w parlamencie Niemiec oświadczył, że Niemcy i Francja mają zamiar zjednoczyć się. I chociaż w swym wystąpieniu prezydent Francji odrzucił obawy niektórych europejskich polityków, że Berlin i Paryż mogą stworzyć mocarstwo europejskie, podkreślając, że „suwerenność narodowa pozostaje postulatem dominującym” w przyszłym modelu państwowym UE, tak naprawdę, zdaniem autora, chodzi właśnie o przyszłe mocarstwo.

Nie jest to myśl nowa, bowiem idea stworzenia silnego organizmu międzypaństwowego, do którego wejdzie 4-5 członków UE została przewidziana jeszcze w umowie z Maastricht w 1991 roku. Europejscy stratedzy wyznaczyli początek procesu łączenia się jeszcze na marzec 1999 roku. W ten sposób proces integracji UE spóźnia się co najmniej o rok.

Niespodzianka w wypowiedzi Chiraca polega tylko na tym, że Francja kardynalnie zmieniła swój dość oziębły stosunek do procesów integracji i nawet wyraziła pragnienie nadania Niemcom statusu stałego członka Rady Bezpieczeństwa ONZ. Taką nagłą zmianę w nastrojach czołowych polityków europejskich można wytłumaczyć bardzo prosto – przyczyną jest niezadowolenie europejskich sojuszników USA „amerykańskim dyktatem” politycznym i ekonomicznym. Innymi słowy, Paryż i Berlin rozmarzyły się o takim sojuszu, który mógłby rzucić wyzwanie światowej potędze Waszyngtonu.

Inną sprawą jest kwestia, na ile będzie realistyczna ta inicjatywa francusko-niemiecka, jeśli weźmiemy pod uwagę „osobliwą pozycję” Londynu, który dotychczas spiera się w kwestii jedynej waluty. Poważne zmiany polityczne w UE na pewno wywołają sprzeciw ze strony Wielkiej Brytanii. Jednak wypuszczono balon próbny i wszystko wskazuje na to, że poleci on dalej. Jak dyplomatycznie zapowiedział Chirac, jeżeli kraje „pragną szybszej integracji, mogą kierując się dobrą wolą zrealizować swój zamiar nawet bez wsparcia ze strony innych członków UE”.

Rosji podobna inicjatywa jest jak najbardziej na rękę. Zjednoczenie o takim charakterze nie przeczy rosyjsko-chińskiej formule o konieczności zbudowania „świata wielobiegunowego”. W przypadku realizacji tej idei amerykański „jednobiegunowy świat” miałby poważne pęknięcie i do tego w centrum Europy. Poza tym dla Moskwy, jeżeli rzeczywiście chce zostać ważną częścią Europy, pojawiła się szansa, spróbowania wskoczenia do tej „franko-niemieckiej lokomotywy”.

Archiwum ABCNET 2002-2010