z posiedzenia Sejmowej Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz projektu ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa komunistycznego z lat 1944-1990 w dniach 12 i 13 lipca 2006r.
Z ramienia Australijskiej Grupy Lustracyjnej (AGL), upoważnieni także przez Grupę inicjatywną „Polonia Bez Agentów”, oraz „Ruch Rodaków”, udział w pracach komisji sejmowej wzięli: Jadwiga Chmielowska i Ryszard Majdzik. Na posiedzeniu Komisji 12 lipca obecni byli również Artur Rogala i Małgorzata Mamajko.
Obrady Komisji sejmowej rozpoczęto od przyjęcia art. 6, czyli wskazania właściwych organów występujących o lustrację swoich pracowników lub członków.
Wykaz osób publicznych, czyli takich, które podlegają obowiązkowi lustracji jest szeroki, obejmuje też dyrektorów szkół publicznych i nie publicznych, pracowników naukowych od profesora do starszego wykładowcy.
Lustracji podlegają również wszystkie osoby wchodzące w skład służby zagranicznej w rozumieniu ustawy o służbie zagranicznej. Przyjęcie takiego zapisu jest szczególnie ważne dla Polonii.
Ryszard Majdzik zwrócił uwagę na to, że do katalogu osób publicznych nie wprowadzono zarządów stowarzyszeń i organizacji polonijnych. Otrzymał odpowiedź, że będzie to rozpatrywane w terminie późniejszym. Jadwiga Chmielowska złożyła do prezydium Komisji pismo (podpisane przez wszystkich przedstawicieli AGL), z prośbą o określenie terminu zajęcia się sprawą Polonii. W piśmie przypomniano również konieczność umożliwienia ustawowego zwracania się Polaków mieszkających za granicą, do IPN drogą korespondencyjną bezpośrednio z kraju zamieszkania bez podawania adresu korespondencyjnego w kraju. Pismo to zostało przez Jadwigę Chmielowska odczytane a następnie wręczone Przewodniczącemu Komisji sejmowej. Ryszard Majdzik zapytał raz jeszcze o to, kiedy wrócimy do postulatów AGL. Przewodniczący komisji Poseł St. Pięta odpowiedział, że13 VII. Na tym zakończono obrady komisji w tym dniu. Do późnych godzin wieczornych trwały konsultacje przedstawicieli AGL z doradcami i prawnikami.
13 lipca wyraźnie nastąpił przełom w pracach komisji. Wykorzystano uwagi Podsekretarza Stanu w MSZ Pana Janusza Stańczyka do proponowanej przez AGL zmiany w ustawie o IPN. Minister zaproponował zapis rozszerzający art. 35 a) ust.1 „o możliwość składania wniosków za pośrednictwem poczty po uwierzytelnieniu podpisów przez notariusza, sędziego lub inną osobę zaufania publicznego uprawnioną do uwierzytelniania podpisów zgodnie z prawem państwa, w którym ta czynność zostanie dokonana.”
Posłowie przyjęli zapis: Osoba stale mieszkająca za granicą może złożyć wniosek za pośrednictwem poczty pod warunkiem poświadczenia podpisu przez notariusza lub inną osobę do tego uprawnioną w kraju osiedlenia.
Analogiczny zapis wprowadzono 14.VII do ustawy lustracyjnej. Polacy mieszkający za granicą będą mogli składać za pośrednictwem poczty wnioski o wydanie zaświadczenia o istnieniu w zasobach archiwum IPN dokumentów organów bezpieczeństwa dotyczących danej osoby. Czyli zaświadczenia czy ktoś był osobą represjonowaną czy ozi ( osobowe źródło informacji SB). Oczywiście będzie można dalej potwierdzać podpis w konsulatach.
W artykule 5a) wprowadzono ustęp 2 „Upoważniony statutowo organ organizacji społecznej mający siedzibę za granicą, a zrzeszający Polaków, ma prawo do wystąpienia o wydanie zaświadczenia, o którym mowa w ust.1.
Zrównano tym samym prawa obywateli polskich mieszkających w kraju i za granicą. Ust. 1 mówi bowiem: Upoważniony statutowo organ partii politycznej, związku zawodowego albo stowarzyszenia może złożyć podanie o wydanie zaświadczenia, o którym mowa w art.6 ust.1 dotyczącego osoby, która wyraziła pisemna zgodę na jego złożenie, w tym dotyczącego kandydata do pełnienia funkcji publicznej.
Chodzi tu oczywiście o wydanie zaświadczeń o istnieniu i rodzaju dokumentów dotyczących danej osoby w IPN.
Minister Pałubicki wyraził obawę o ujawnienie agentury PRL wśród obywateli polskich na przykład na Białorusi czy w Kazachstanie. Tak jakby nie wiedział, że nie możliwe było tworzenie agentury PRL-owskiej w ZSRR bez wiedzy i zgody KGB - GRU. Po dyskusji jednak zdecydowano się wprowadzić ust. 3 w brzmieniu: Podanie, o którym mowa w ust. 2 wymaga pozytywnej opinii właściwego terytorialnie konsula RP. Chodzi tu też o ewentualne sprawdzenie, czy osoby występujące w imieniu danej organizacji są rzeczywiście w jej organie statutowym.
W ustawie przyjęto również obowiązek lustracji wszystkich dziennikarzy, zarówno pracujących na etacie, jak i tylko publikujących w danych czasopismach. Obowiązek sprawdzenia zaświadczenia spoczywa na wydawcach.
Nie udało się wprowadzić do ustawy zapisu o obowiązku lustracji organizacji
polskich, korzystających z pieniędzy publicznych a wspierających Polaków za granicą ( np. Wspólnota Polska” czy Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie”). Mogą się one jednak lustrować zgodnie z art.5. jak wszystkie inne stowarzyszenia.
Nie udało się wprowadzić zapisu o konieczności lustracji przedstawicielstw kulturalnych i gospodarczych. Argumentem było to, że mogą być one prywatne lub podlegać pod stowarzyszenia. Stowarzyszenia i tak można lustrować a radcy handlowi są osobami publicznymi jako członkowie służby zagranicznej.
W rozmowie z posłem Girzyńskim Ryszard Majdzik dowiedział się, o losie akt „Systemu Polonia”. Część ich znajduje się w MSZ i dostęp do nich nie jest specjalnie utrudniany. Pozostaje jednak ta część, która znajduje się w gestii stowarzyszenia „Wspólnota Polska”. Do tych akt faktycznie nie ma dostępu. Poseł Gizyński obiecał pomoc w dotarciu do nich. Jadwiga Chmielowska i Ryszard Majdzik pracują obecnie nad rozwiązaniem prawnym umożliwiającym przekazanie tych dokumentów do Archiwum Państwowego Akt Nowych.
Jadwiga Chmielowska (AGL)
Ryszard Majdzik (AGL, RR)