30 listopada 1939 r. wojska sowieckie zaatakowały Finlandię, rozpoczynając wojnę zimową – Talvisota. Finowie stawili zdecydowany opór i faktycznie pokonali Sowiety. Utracili wprawdzie 10 proc. terytorium, ale uratowali niepodległość. Udowodnili w ten sposób, że wola walki przynosi większe korzyści niż służalstwo usprawiedliwiane przewagą wroga. Po stronie fińskiej miała walczyć Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich, której jednak nie zdążono już wysłać na front wobec zakończenia działań zbrojnych 13 marca 1940 r.
Finlandia, podobnie jak Polska, Rumunia i państwa bałtyckie, była ofiarą Paktu Mołotow–Ribbentrop. Na mocy tajnych protokołów przypadła Sowietom. 28 września Stalin wymusił zgodę na stacjonowanie garnizonów sowieckich w Estonii, 5 października na Łotwie i 10 października na Litwie. Już od 1938 r. starał się uzyskać zgodę Finlandii na wprowadzenie wojsk sowieckich, ale Finowie jakoś nie chcieli być bronieni. Postanowił więc rozwiązać kwestię fińską. 5 października wystosował żądanie wydzierżawienia półwyspu Hankö, skąd można kontrolować Zatokę Fińską, oraz niezamarzającego portu Petsamo na Półwyspie Rybackim na Morzu Barentsa i wymiany terytorium – w zamian za lasy i pustkowia na wschodzie oddanie Sowietom Przesmyku Karelskiego, położonego między Zatoką Fińską a jeziorem Ładoga z miastem Viipuri (Wyborg), czyli obszaru gęsto zamieszkanego przez Finów i dobrze zagospodarowanego.
Granica sowiecka przebiegała wówczas 32 km od Leningradu. W połowie Przesmyku, od Ładogi do Bałtyku, Finowie wybudowali w latach 1929–1939 trzy linie umocnień i bunkrów zwanych linią Mannerheima, marszałka i przewodniczącego Rady Obrony Państwa (1931–1939).
Negocjacje trwały do 13 listopada, kiedy to doszło do ich zerwania i rozpoczęła się mobilizacja.
Bitwa pod Suomussalmi
Stalin wydał rozkaz ostrzelania własnego terytorium w okolicy wioski Majnila, 800 m od granicy, i 30 listopada wojska sowieckie w obronie przed Finlandią rozpoczęły bombardowanie Helsinek. 1 grudnia, w zajętej przez Sowietów nadgranicznej miejscowości Terijoki (Zielenogorsk), ogłoszono powstanie Fińskiej Republiki Demokratycznej, którą Sowiety uznały za jedyne państwo fińskie i podpisały z nią traktaty o współpracy. Na czele marionetkowego rządu Stalin umieścił Otto Ville Kuusinena (1881–1964), działacza Kominternu i ministra edukacji w komunistycznym rządzie fińskim w czasie wojny domowej w Finlandii (styczeń–maj 1918). I wszystko by się potoczyło według scenariusza, gdyby Finowie uznali, że lepiej się nie bronić, bo to jest ryzykowne, a 3,7-mln naród nie ma żadnych szans w starciu z 168,5-mln komunistycznym mocarstwem.
Sowiety rzuciły do walki 450-tys. armię, a w sumie zmobilizowali ok. 1 mln żołnierzy. Finowie mogli zmobilizować jedynie 250 tys. Ofensywa sowiecka została jednak zatrzymana, a kontrofensywa fińska odniosła spektakularne sukcesy. Nad jeziorem Ładoga Finowie rozbili sowiecką 168. Dywizję Strzelecką i prawie całkowicie zniszczyli 139. Dywizję.
Od 7 grudnia 1939 r. do 8 stycznia 1940 r. toczyła się bitwa pod Suomussalmi w Salla w środkowej Finlandii, gdzie Finowie rozbili sowiecką 44. Dywizję Strzelecką na drodze Raate i zlikwidowali 163. Dywizję Strzelecką. Walki toczyły się przy 30–40-st. mrozie, w bardzo trudnym terenie. Sowieci nie mieli ciepłych ubrań i masowo zamarzali, tym bardziej że wysłano poborowych z południa. Nie potrafili też strzelać w biegu na nartach. Ich ciężki sprzęt grzązł w śniegu, podczas gdy Finowie szybko poruszali się na saniach. Strzelcy wyborowi pojawiali się znienacka i po ataku szybko się wycofywali. Atakowali kuchnie polowe, pozbawiając żołnierzy sowieckich ciepłych posiłków.
Największym problemem Finów był brak ludzi. Żołnierze padali ze zmęczenia, a karabiny maszynowe rozgrzewały się. Sowieci natomiast nie liczyli się ze stratami po swojej stronie, posyłając tysiące ludzi na pewną śmierć. Na pomoc Finom przybyli ochotnicy z całej Europy, w tym 8 tys. Szwedów. Oddziały Węgrów i Duńczyków nie zdążyły już jednak wziąć udziału w walkach. „Biali Rosjanie”, którzy przybyli do Finlandii i rozpoczęli rekrutację ochotników w obozach jenieckich, również mieli stanąć po stronie Finów. W fińskiej niewoli znalazło się bowiem ponad 5 tys. sowieckich żołnierzy. Po wojnie Finowie zwolnili jeńców. Zostali oni wysłani do łagru, a 500 rozstrzelało NKWD.
Alianci i Węgrzy dostarczyli broń, ale jej część dotarła już po zakończeniu walk lub nadawała się na złom. Francuzi przysłali działa zdobyte na bolszewikach w 1919 r. przez ich korpus ekspedycyjny.
„Biała Śmierć”
Pod takim pseudonimem znany jest snajper Simo Häyhä (1905–2002), zawodowy podoficer, który zasłynął jako snajper wszech czasów. Przy użyciu karabinu Mosin M28 z muszką i szczerbinką (gdyż celownik optyczny odbijający światło mógł zdradzić jego położenie) zlikwidował 543 wrogów, a posługując się pistoletem maszynowym Suomi i pistoletem Lahti-35 – jeszcze 200. Stał się postrachem Sowietów, którym nie udało się go zabić nawet przy użyciu artylerii. Został trafiony dopiero 6 marca. Kula strzaskała mu lewą część szczęki, ale zanim stracił przytomność, zastrzelił jeszcze napastnika. Obudził się po siedmiu dniach, gdy właśnie rozpoczęło się zawieszenie broni. Po wojnie Häyhä nie rzucał się w oczy: był myśliwym i hodowcą psów, mieszkał na prowincji, niedaleko granicy sowieckiej.
Rozejm
Linia Mannerheima wytrzymała dwa miesiące frontalnych ataków sowieckich. 11 lutego rozpoczęła się ofensywa sowiecka w Przesmyku Karelskim i po sześciu dniach Armii Czerwonej udało się wywalczyć drogę na Viipuri. Zagrożone okrążeniem siły fińskie musiały 25 lutego wycofać się na trzecią linię umocnień, wzdłuż rzeki Vuoksi, od przedpola Viipuri do Tajpale nad jeziorem Ładoga. Tutaj Finowie w ciężkich walkach stracili prawie 5 tys. ludzi.
Wobec zagrożenia Viipuri, braku amunicji i wyczerpania sił ludzkich Finowie podjęli negocjacje 8 marca, i w nocy z 12 na 13 marca podpisali zawieszenie broni. Na mocy warunków traktatu pokojowego Finlandia utraciła Półwysep Rybacki na północy, Salla w środkowej części linii granicznej, Przesmyk Karelski i Karelię na północnym brzegu jeziora Ładoga, wyspy w zatoce Fińskiej oraz musiała wydzierżawić Hankö na 30 lat. 450 tys. Finów (12 proc. ludności kraju), w tym mieszkańcy Viipurii, opuściło tereny utracone na rzecz Sowietów.
Straty Finów to ok. 26 tys. zabitych, w tym 3 tys. cywili, oraz 43 tys. rannych, w tym 10 tys. inwalidów. Strat sowieckich do dziś nie znamy. Nikita Chruszczow szacował zabitych i rannych razem na blisko milion, a Wehrmacht w 1941 r. obliczał zabitych na około 273 tys. i rannych na 800 tys. Obecnie przyjmuje się, że Sowieci stracili 127 tys. zabitych i 265 tys. rannych, czyli 5 razy więcej niż ofiary ich agresji.
Finowie zniszczyli 1500 czołgów, nierzadko butelkami zapalającymi, i zestrzelili 600 samolotów.
Podhalańczycy
Alianci planowali wysłanie w region Petsamo na północy 50 tys. osób z korpusu francusko-angielsko-polskiego. Desant miał nastąpić 20 marca, a jego trzon stanowiłyby oddziały polskie. W tym celu w styczniu postanowiono utworzyć we Francji Samodzielną Brygadę Strzelców Podhalańskich. Jej organizacja rozpoczęła się 9 lutego, a 20 lutego brygada już była sformowana. Wkrótce użyto jej pod Narwikiem przeciw Niemcom. Gen. Sikorski planował dodatkowo przerzucić na pomoc Finom 8 tys. żołnierzy internowanych na Litwie.
10 lutego Polska podpisała umowę z Finlandią o organizowaniu oddziałów polskich dla armii fińskiej. Nawet jeszcze po zawieszeniu broni żołnierzy polskich ewakuowano półlegalnie z krajów bałtyckich do Finlandii.
Wojna zimowa sprawiła, że Stalin zrezygnował z podboju Finlandii w 1944 r. i mimo ograniczeń w prowadzeniu polityki zagranicznej i rozmaitych świadczeń ekonomicznych na rzecz Związku Sowieckiego Finlandia obroniła się przed komunizmem.