System partyjny i wybory

Najwyższym organem ustawodawczym jest jednoizbowy parlament
wybierany na 3 lata składający się ze 100 posłów. System wyborczy jest
proporcjonalny, a prawo wyborcze przysługuje wszystkim „rezydentom” od
18 roku życia. Dotychczas na Łotwie wybory odbyły się 3 razy: w latach
1993, 1995 i 1998. Od 1995 obowiązuje 5% próg wyborczy, w pierwszych
wyborach wynosił on 4%. Pierwsze wybory odbyły się dopiero w 2 lata po
odzyskaniu niepodległości, dzięki czemu udało się uniknąć powstania
rządu popieranego przez szeroki ruch typu forum, reprezentowany na
łotewskiej scenie politycznej przez Front Ludowy (LTF), który rozpadł
się w trakcie kształtowania się postaw politycznych i obywatelskich w
byłej Radzie Najwyższej. Resztki LTF poprowadził do wyborów w 1993 r.
Ivars Godmanis, który będąc premierem nie cieszył się popularnością, w
wyniku czego ugrupowanie to uzyskało jedynie 2,6% głosów i straciło
znaczenie.

Aby zorientować się w łotewskim spektrum politycznym, należy
dokonać pewnego podziału, który na przykład w Polsce przebiega po linii
sił postsolidarnościowych i postkomunistycznych. Na Łotwie ta granica
dzieli partie na te, które uczestniczyły lub też nie w pracach LTF.
Widać bowiem, że wszystkie partie prawicowe powstały albo poza LTF,
jako partie o rodowodzie historycznym, bądź jako następczynie różnych
ugrupowań dysydenckich końca lat 80., albo jako ugrupowania radykalnie
walczące o niezależność. Właściwie żadna partia prawicowa nie może i
nie chce się uważać za kontynuatorkę LTF, podczas gdy partie centrowe i
lewicowe przejęły ducha i etos LTF lub częściowo odziedziczyły jej
program.

Łotewski system polityczny i partyjny charakteryzuje się
niedojrzałością i dużymi wahaniami w wynikach wyborów. Świadczy to o
socjalnej niestabilności społeczeństwa postkomunistycznego
przechodzącego okres transformacji, co potwierdza także nieoczekiwane
zwycięstwo ugrupowań populistycznych w wyborach 1995. Kolejnym dowodem
jest fakt, iż w wyborach dotychczas za każdym razem zwyciężała zupełnie
nowa partia, podczas gdy partie już istniejące przegrywały lub
wychodziły z wyborów znacznie osłabione. Liczba ugrupowań, które
znalazły się w parlamencie wyniosła: 7 w 1993 r., 10 w 1995 i 6 w 1998.

Opisując łotewską scenę polityczną należy uwzględnić także te
partie, które przegrały ostatnie wybory, ale miały swoje miejsce na
scenie politycznej przez cały czas od chwili odzyskania niepodległości.

tab. 15. Wyniki wyborów parlamentarnych w latach 1993 – 1998

Partia	1993	1995	1998
Partia Ludowa (TP)	-	-	24
Łotewska Droga (LC)	36	16	21
Za Ojczyznę i Wolność (TB)	6	14	17
Łotewski Narodowy Ruch Niepodległości (LNNK)	15	8	-
Łotewska Partia Zielonych (LZP)	0	-	-
Partia Zgody Narodowej (TSP)	13	6	16
Łotewski Związek Socjaldemokratyczny (LSDA)	-	0	14
Nowa Partia (JP)	-	-	8
Ludowy Ruch na Rzecz Łotwy (TKL)	-	17	0
Demokratyczna Partia Centrum (DCP)	5	18	0
Związek Łotewskich Farmerów (LZS)	12	8	0
Łotewski Związek Chrześcijańskich Demokratów (KDS)	6	-	0
Łotewska Partia Jedności (LVP)	-	8	0
Łotewska Partia Socjalistyczna (LSP)	7	5	-

Źródło: www.saeima.lv

tab. 16. Frakcje partyjne w łotewskim parlamencie w latach 1995 –1998

Partie prawicowe

a. Partie ekstremistyczne

Najbardziej prawicową partią jest Ludowy Ruch na Rzecz Łotwy –
partia Zigerista (Tautas Kustiba „Latvijai” – Zigerista Partija – TKL).
Założycielem tej ekstremistycznej partii, jak widać z jej nazwy, jest
Joachim Siegerist, niemiecki dziennikarz, który wrócił na Łotwę w 1992
r. Zmienił nazwisko na Zigerist i chociaż nie zna dobrze języka
łotewskiego, postawił na retorykę populistyczną i wstąpił na scenę
polityczną jako członek innego ugrupowania prawicowego – Łotewskiej
Partii Narodowo–Konserwatywnej. Został z niej wykluczony za swoje
ekscesy, a w roku 1993 został także wykluczony z Saeimy za nieobecność
na obradach. Wtedy założył razem z historykiem Odisejem Kostandą
wspomniany Ludowy Ruch na Rzecz Łotwy, który jednak wkrótce przestał
funkcjonować jako normalna partia polityczna: określał wszystkich
swoich konkurentów mianem komunistów i składał absurdalne obietnice
wyborcze, co sprawiło, że znalazł się na marginesie prawej strony sceny
politycznej.

Trzeba jednak zauważyć, że Zigerist prowadząc skuteczną kampanię
wyborczą w 1995 r. zdobył 17 mandatów i drugie miejsce w wyborach. Mimo
to, klub TKL nie istniał długo, wkrótce zaczęli odchodzić z niego
poszczególni posłowie (w czerwcu 1996 sześciu posłów założyło własną
frakcję Za Naród i Sprawiedliwość), która istniała tylko do lutego
1997, jej posłowie przeszli później częściowo do skrajnie lewicowej
formacji Saimnieks, częściowo do frakcji Unia Ludowa – „Wolność”.
Efektem tych rozłamów była porażka partii w wyborach 1998 – uzyskała
jedynie 1,7% głosów i straciła wszelkie znaczenie na scenie politycznej.

Do prawicowych partii politycznych na Łotwie zalicza się także: TP,
TB, LNNK, LZS, KDS, LZP, JP. Partie prawicowe można podzielić na
historyczne (LZS i KDS), konserwatywno-nacjonalistyczne (LNNK, TB) oraz
nowo powstałe partie wspierane często przez kapitał zagraniczny (JP i
TP).

b. Partie powstałe w roku 1998

Nowa Partia (JP) i Partia Ludowa (TP) powstały dopiero niedawno – w
1998 r. JP dotychczas miała swoich reprezentantów tylko w pierwszym
rządzie, chociaż należy do najmniejszych partii w parlamencie, a jej
przedstawiciele są mało znani. Jej przewodniczącym jest Raimonds Pauls.

Programy TP i JP są bardzo podobne. Różnica polega na tym, że JP
opowiada się za współpracą z państwami skandynawskimi, natomiast TP
jest wspierana przez kapitał rosyjski, ale popiera ścisłą współpracę w
ramach Rady Bałtyckiej oraz wstąpienie Łotwy do UE, NATO i WTO. Należy
jednak podkreślić, że żadna z tych partii nie ma negatywnego stosunku
do mniejszości rosyjskiej, dążą raczej do porozumienia się z nią i
znalezienia wspólnej formuły współpracy.

TP ma pozytywny stosunek do łotewskiej tożsamości kulturowej, którą
„chce chronić i wspierać”, co robi promując politykę prorodzinną –
obiecuje osiągnięcie w ciągu 8 lat europejskiego standardu życia, co ma
umożliwić dwojgu rodzicom wychowywanie trojga dzieci. Za wartości
nadrzędne uważa rodzinę, naród i moralność. Chce zrównoważonego
budżetu, liberalizmu gospodarczego oraz likwidacji monopoli
państwowych. Chociaż TP zwyciężyła w wyborach 1998, koalicję rządową
stworzyły LC, TB/LNNK i JP. Do władzy doszła latem 1999, kiedy w
związku z wyborami prezydenckimi doszło do zmiany sytuacji politycznej
i udało się utworzyć rząd większościowy.

c. Partie historyczne

Związek Łotewskich Farmerów (LZS) uważa się za partię
centro-prawicową, istniejącą od 1917 r. W okresie międzywojennym
należała do najsilniejszych partii. Swą działalność wznowiła w maju
1990 i po pierwszych wyborach w roku 1993 razem z centrową Łotewską
Drogą współtworzyła rząd obsadzając ministerstwo rolnictwa, spraw
socjalnych, ochrony środowiska i rozwoju lokalnego. Kandydat LZS Guntis
Ulmanis został wybrany na prezydenta, funkcję tę pełnił przez dwie
kadencje. W roku 1995 partia stanęła do wyborów w koalicji z KDS i
Łatgalską Partią Demokratyczną zdobywając razem 8 miejsc w parlamencie.
Program LZS w wielu punktach zbiega się z programem Łotewskiej Drogi
(LC), jednak z powodu sporów w kwestii protekcjonizmu rolnego partie
nie mogą współpracować. W rządzie Andrisa Skelego w obecnej kadencji
LZS „tradycyjnie” przyznano ministerstwo rolnictwa, a także
ministerstwo kultury.

Po wyborach 1998 LZS nie weszła do parlamentu. Było to spowodowane
rozpadem klubu poselskiego (koalicji z KDS) i utratą wyrazistości
partii tuż przed wyborami, co doprowadziło do rozbicia jej elektoratu,
ostatecznie partia uzyskała 2,5% głosów. Z drugiej strony w wyborach
komunalnych 1997 LZS osiągnęła dosyć dobry wynik w mniejszych miastach
i na wsi, z czego można wnioskować, że LZS jest raczej swego rodzaju
lobby rolniczym niż typową partią.

Podobny los spotkał także Łotewski Związek Chrześcijańskich
Demokratów (KDS), który jest drugą „wskrzeszoną” partią. Programowo KDS
określa się jako zwolenniczka niemieckich chrześcijańskich demokratów,
swój program w dużej części opiera na hasłach wartości
chrześcijańskich. W wyborach 1993 uzyskała 5% i 6 mandatów poselskich,
a po upadku rządu Valdisa Birklavsa w 1994 przeszła wraz z LZS, LNNK i
TB do opozycji. Spadająca popularność stabilnych partii politycznych
zmusiła KDS do stworzenia koalicji z LZS w wyborach 1995 r. Jednak jej
posłowie wystąpili latem 1998 z koalicji i wstąpili do unii Partii Pracy,
chrześcijańskich demokratów i Łotewskiej Partii Zielonych. W wyborach
1998 każda z partii kandydowała samodzielnie, KDS wypadł podobnie jak
LZS uzyskując 2,3% głosów.

d. Partie konserwatywno-nacjonalistyczne

Swego rodzaju granicę między partiami historycznymi i
konserwatywno-nacjonalistycznymi stanowi Łotewska Partia Zielonych
(LZP), która w wyborach 1993 uzyskała 1,2% głosów i prawdopodobnie jest
jedną z najbardziej prawicowych partii zielonych w Europie. Jej głównym
postulatem jest wprawdzie ochrona środowiska, ale nieodłączną częścią
jej programu jest też prawicowe stanowisko w kwestii przyznawania
obywatelstwa oraz w stosunku do mniejszości narodowych, podobnie jak w
sprawach gospodarczych i respektowania prawa własności. Od wyborów
komunalnych w 1994 LZP ściśle współpracowała z LNNK, w 1995 razem
stanęły do wyborów. Ten sojusz rozpadł się w 1997, powstała wtedy
Łotewska Narodowa Partia Reform (LNRP), w której znalazła się część
odszczepieńców z LNNK i niektórzy z LZP. Część posłów pozostała
bezpartyjna. Ostatecznie LZP przegrała wybory nie przekraczając 1%
głosów.

Obecnie w nurcie konserwatywno-nacjonalistycznym można wyróżnić
tylko koalicję TB/LNNK, która powstała w czerwcu 1997 z połączenia
dwóch samodzielnych partii, co wywołało protesty części członków LNNK,
którzy następnie wraz z kilkoma posłami LZP założyli wspomnianą LNRP.
Ta partia nie utrzymała się jednak na scenie politycznej i nawet nie
brała udziału w wyborach w 1998.

Główną partią koalicji TB/LNNK jest „Za Ojczyznę i Wolność”,
powstała w latach 1992/93 z rozpadającej się LNNK, kiedy został z niej
usunięty nie tylko Zigerist, ale także Olgerts Dzenitis, późniejszy
założyciel Łotewskiego Narodowego Związku Niezależności, który razem z
Łotewskim Związkiem Narodowym, Partią Republikańską, Związkiem
Radykalnym, Związkiem Antykomunistycznym oraz Zrzeszeniem 18 listopada
utworzył wyraźną prawicową, antykomunistyczną i antyrosyjską koalicję
„Za Ojczyznę i Wolność” (TB). Właściwie wszyscy członkowie tej koalicji
znali się z działalności opozycyjnej końca lat 80., szczególnie z tzw.
ruchu kongresowego. Stąd ich dążenie do dekomunizacji i desowietyzacji
oraz bezkompromisowe podejście do Rosjan przybyłych po 1940 r. TB była
w opozycji do wszystkich ekip rządowych pierwszej kadencji, ponieważ
jednoznacznie opowiadała się za przeprowadzeniem reform gospodarczych i
orientacją prozachodnią, czyli integracją z UE i NATO. W kadencji
1995-98 był to bardzo silny klub, właściwie nie zanotował żadnych
strat, wręcz przeciwnie – przez połączenie się z LNNK w czerwcu 1997
wzmocnił swoją pozycję. Po przyłączeniu się do niego dysydentów z LNRP
i Łotewskiej Partii Jedności klub TB/LNNK uzyskał najsilniejszą pozycję
w całym parlamencie. Po wyborach 1998, w których uzyskała 17 miejsc w
parlamencie, koalicja TB/LNNK brała też udział w tworzeniu pierwszego
rządu mniejszościowego Vilisa Kristopansa, a w lipcu 1999 współtworzyła
rząd większościowy Andrisa Skelego. Obecnie przewodniczącym koalicji
jest Maris Grinblats.

Drugą partią koalicji TB/LNNK jest Łotewski Narodowy Ruch
Niepodległości. Powstał on już w roku 1988 jako masowy ruch polityczny,
mający na celu oderwanie Łotwy od ZSRR i przywrócenie jej
niepodległości. Jego pierwszym przewodniczącym był dobrze znany Eduard
Berklavs. Po odzyskaniu przez Łotwę niepodległości LNNK odstąpił od
retoryki nacjonalistycznej, podkreślając konieczność przeprowadzenia
reform gospodarczych w duchu liberalizmu zachodniego, w kwestiach
politycznych opowiedział się za wartościami konserwatywnymi. Przed
wyborami parlamentarnymi 1995 ruch przekształcił się w partię i przyjął
nową nazwę Latvijas Nacionali Konservativa Partija (Łotewska Partia
Narodowo-Konserwatywna), mimo to tradycyjny skrót pozostał nie
zmieniony, a tradycyjny sojusznik LZP nie opuścił koalicji. Największe
sukcesy partia odnosiła w pierwszych latach swego istnienia, kiedy w
pierwszej kadencji 1993-1995 uzyskała 15 mandatów stając się
najsilniejszym ugrupowaniem opozycyjnym. Jednak już w wyborach 1995
partia uzyskała tylko 6,4%, czyli 8 miejsc w Saeimie, co w końcu
zmusiło ją do połączenia się w czerwcu 1997 z TB.

Sojusz z TB miał dla LNNK także inny cel niż tylko utrzymanie się na
scenie politycznej. Dzięki pochodzeniu obydwu partii została wzmocniona
antyrosyjska, nacjonalistyczna i konserwatywna część programu koalicji,
a także ujednolicona część dotycząca reform gospodarczych, przy czym
konieczność wstąpienia do UE i NATO nie jest już tak podkreślana.
Obydwie partie mogą się wykazać zasadniczą postawą wobec Rosjan i
komunistów w całym okresie swego istnienia. Tym koalicja zasadniczo
różni się od TP i JP, które powstały jako alternatywa w 1998 r. i nie
mogą lub też programowo nie chcą grać na nacjonalistycznej strunie.
Przeciwnie, są raczej za wspieraniem łotewskiej większości w sposób
pozytywny bez dyskryminacji rosyjskich imigrantów, którzy przybyli po
roku 1940. To pragmatyczne podejście, jak się wydaje, jest opłacalne i
w wyborach 1998 przyniosło im nieoczekiwany sukces.

tab. 17. Partie prawicowe na Łotwie

Partie centrowe i lewicowe

a. Centrolewica

Najistotniejszą partią, która przetrwała od roku 1993 do dziś jest
centrowa Łotewska Droga (Latvijas Cels – LC). Partia ta powstała przed
wyborami 1993 jako niejednorodny ruch popularnych osobistości. Jej
założycielami były przodujące osobistości ruchu dysydenckiego, jak
również byli komuniści i emigranci. Z pewną przesadą można powiedzieć,
że chodziło o przedłużenie istnienia LTF z innymi ludźmi, ale z tym
samym szerokim spektrum poglądów, jakie istnieją w LC. W 1993 r. LC
zdobyła 36 mandatów poselskich.

LC nie miała praktycznie żadnego programu, jedynie ogólne tezy o
konieczności przeprowadzenia reform gospodarczych i wstąpienia do UE.
Dlatego po zwycięstwie w wyborach 1993 stanęła przed dylematem, czy
powinna przekształcić się w typową partię, czy też zyska więcej
zachowując pozycję szerokiego ruchu centrowego. Stopniowo zdecydowano
się na stworzenie partii politycznej, co udało się osiągnąć już przed
wyborami 1995, jednak z powodu rozłamu w jej szeregach straciła ponad
połowę miejsc w parlamencie. Obecnie przewodniczącym LC jest Andrejs
Pantelejevs.

Nawet po tym niepowodzeniu LC współtworzyła rząd, tym razem wspólnie
z dysydentami z ruchu SLAT, który później przekształcił się w Partię
Zgody Narodowej – Tautas Saskanas Partija (TSP). Szefem tego rządu był
Maris Gailis (LC), jednak jego rząd uzależniony był od poparcia partii
o wyraźnej orientacji lewicowej, podejmował w większości kroki
połowiczne i w praktyce zahamował rozpoczęte reformy. LC ostatecznie
uzyskała pozycję partii centrolewicowej o bardzo pragmatycznym
podejściu do problemów społecznych i dużo większej tolerancji wobec
mniejszości rosyjskiej, Rosji i odszkodowań za krzywdy z czasów reżimu
sowieckiego, niż partie prawicowe. W odpowiedzi na to powstał jednolity
opozycyjny blok sił prawicowych, zrzeszający LZS, LNNK, TB oraz KDS.

Powstanie opozycji było w dużej mierze zasługą partnera koalicyjnego
LC w drugim rządzie pierwszej kadencji – SLAT, który później
przemianował się na TSP. Partia ta ma stały elektorat, który tworzą
prawie wyłącznie etniczni Rosjanie, zaś ona otwarcie broni ich
interesów. Nie chodzi tu jednak o bezmyślne dążenie do konfrontacji z
większością społeczeństwa. TSP opowiada się za modelem dwu społeczności
na wzór fiński. Jednak podstawowym punktem jej programu wyborczego była
sprawa obywatelstwa – opowiedziała się za opcją zerową, czyli
przyznaniem obywatelstwa nie tylko osobom, które mieszkały na Łotwie
przed rokiem 1940 oraz ich potomkom, ale również wszystkim, którzy żyli
na Łotwie w roku 1991, kiedy odzyskała ona niepodległość. W kwestiach
gospodarczych partia znajduje się na lewo od centrum. Wyjątkowym
punktem w jej programie jest bliżej nieokreślony postulat „partnerskich
stosunków z Rosją”.

Po rozłamie w klubie poselskim partii, do którego doszło w kadencji
1993-95, oraz jej przemianowaniu, wydawało się, że definitywnie zniknie
ona z łotewskiej sceny politycznej. Potwierdzały to także uzyskana w
wyborach 1995 minimalna ilość głosów pozwalająca jej wejść do
parlamentu oraz problemy finansowe, które doprowadziły do zlikwidowania
na dość długi czas klubu poselskiego. Jednak partia przezwyciężyła te
trudności i w wyborach 1998 uzyskała 16 mandatów poselskich.
Praktycznie jako jedyna partia otrzymuje na swoją kampanię datki od
przedsiębiorców i osób prawnych.

b. Partie populistyczne

Kolejną partią lewicową jest Demokratyczna Partia Gospodarz
(Saimnieks). Powstała w reakcji na kryzys gospodarczy w początkowym
okresie przemian. Formacja ta połączyła Demokratyczną Partię Centrum,
założoną w roku 1992, oraz frakcję parlamentarną Saimnieks powstałą w
roku 1994. Pierwszy ogromny sukces przyniosły wybory komunalne w Rydze
w roku 1994. Ziedonis Cevers, który objął przywództwo w partii, był
ministrem spraw wewnętrznych w rządzie Godmanisa i obiecywał
rozprawienie się ze złodziejstwem na Łotwie. Jednak oprócz podkreślania
spraw bezpieczeństwa partia nie miała żadnego programu politycznego,
wobec czego postawiła na nierealistyczny lewicowy populizm, który
przyniósł jej pierwsze miejsce w wyborach 1995. Ponadto partia jest
kojarzona z postawą prorosyjską, która ma swoje źródła w prywatnej
działalności biznesowej Ziedonisa Ceversa i jego współpracowników.
Podejrzenia wobec partii wzmacniają widoczne powiązania z mafią i fakt,
iż właściwie wszystkie fundusze na kampanię wyborczą pochodziły od
fundacji Bezpieczeństwo (Drosiba), zatrudniającej wielu byłych
współpracowników KGB.

W kadencji 1995-98 współtworzyła rząd wywołując chyba
najpoważniejszy kryzys gabinetowy, kiedy Ziedonis Cevers obraził się,
że nie został premierem, a jedynie wicepremierem i 21 października 1995
odszedł z rządu. Bezpośrednim pretekstem był fakt, że premier Skele nie
poradził się z nim w sprawie ponownego wyboru Guntisa Ulmanisa na
stanowisko prezydenta. Cevers miał nadzieję, że pozostali członkowie
jego partii pójdą w jego ślady, jednak przeliczył się, a Saimnieks
stracił tylko kilku posłów.

Niechęć Ceversa wobec Ulmanisa zaczęła się po wyborach 1995, w
których właściwie nie wyłoniono zwycięzcy, ponieważ cztery pierwsze
partie uzyskały od 18 do 14 miejsc w parlamencie, co znacznie wzmocniło
pozycję Ulmanisa. Powstały wtedy dwa bloki – „blok narodowy” (LNNK, TB,
LZS) oraz „blok lewicowy” (Saimnieks, LVP, TSP). Nieoczekiwanie
Zigerist poparł blok lewicowy. Cevers miał nadzieję, że zostanie
premierem, jednak to mu się nie udało. Ostatecznie na czele rządu
stanął bezpartyjny Skele, a Ceversowi pozostało tylko stanowisko
wicepremiera.

c. Partie postkomunistyczne

Kolejną partią lewicową jest Łotewski Związek Socjaldemokratyczny
(LSDA). Po latach udało jej się pozbyć negatywnych skojarzeń związanych
ze słowem socjalistyczny i w 1998 roku dostała 13% głosów. Związek
składa się z dwóch partii: Łotewskiej Partii Socjaldemokratycznej
(LSDP) oraz Łotewskiej Socjaldemokratycznej Partii Pracy (LSDSP).
Sojusz ten jest jednak czysto formalny, gdyż obydwie partie zachowują
znaczną samodzielność.

LSDSP została założona w roku 1904 i w 1989 stanęła obok innych
wskrzeszonych partii historycznych, jednak w 1993 r. nie udało jej się
uzyskać liczby głosów uprawniającej do wejścia do parlamentu (0,7%).
Dlatego w roku 1995 stanęła do wyborów razem z LSDP i kilkoma innymi
małymi formacjami lewicowymi pod nazwą Praca i Sprawiedliwość (Darbs un
Taisnigums – DuT), zdobywając 4,6% głosów znalazła się tuż poniżej
progu wyborczego. W roku 1998 wspomniana koalicja wypadła znacznie
lepiej – trzon jej elektoratu stanowili rozczarowani wyborcy Saimnieksu.

Drugi partner koalicyjny – LSDP jest spadkobierczynią
reformatorskiego odłamu Łotewskiej Partii Komunistycznej. Powstała w
roku 1990, na jej czele stali Ivars Kezbers i Juris Bojars. Kezbers był
nominalnym przewodniczącym partii, zaś wszystkie ważne decyzje
podejmował Bojars, który jako były major KGB nie mógł kandydować do
Saeimy w wyborach 1993 i 1995. Prawo zabraniające kandydowania tym
osobom po pewnym czasie przestało obowiązywać i Bojars wszedł w końcu
do parlamentu jako przewodniczący LSDA, a w 1998 został nawet
przewodniczącym jej klubu poselskiego.

Kolejną partią lewicową jest Łotewska Partia Jedności (LVP)
założona w grudniu 1992, w wyborach 1993 uzyskała jedynie 0,1% głosów.
Nowych sił dostarczył jej Alberts Kauls, zwolennik moskiewskiej frakcji
w partii komunistycznej, co najbardziej uwidoczniło się w czasie
wydarzeń sierpnia 1991, kiedy cała Ryga spodziewała się ataku Rosjan. Z
powodu swej działalności w partii komunistycznej Kauls nie mógł
kandydować w wyborach 1993 i 1995, mimo to był najważniejszą osobą w
partii w czasie kampanii wyborczej, w której opowiadał się za
kontrolowanym rozwojem gospodarki i zjednoczeniem Łotwy. Oprócz Kaulsa
do najważniejszych działaczy partii należeli byli dyrektorzy
radzieckich zakładów przemysłowych i spółdzielni rolniczych oraz wielu
innych prominentów Komunistycznej Partii Łotwy.

W rządzie Skelego Kaulsowi zaproponowano obsadę jednego resortu –
ministerstwa rolnictwa, które objął, ale nie na długo – 6 maja 1996
podał się do dymisji protestując przeciw polityce rolnej rządu. Bank
Światowy i Międzynarodowy Fundusz Walutowy chciały zniesienia ochrony
rynku rolnego, z czym zgadzały się także pozostałe partie koalicyjne
(łączenie z podzielonym klubem LZS), natomiast Kauls żądał dalszych
dotacji dla upadających spółdzielni rolniczych i drobnych rolników. LVP
ogłosiła, że występuje z rządu, ale z powodu dużego poparcia, jakim
cieszyła się ekipa rządząca (70 posłów na 100) nie miało to większego
znaczenia. W wyborach 1998 partia uzyskała tylko 0,5% głosów i zniknęła
ze sceny politycznej.

Ostatnią znaczącą partią lewicową była Partia Równości, która stała
się trzonem założonej w styczniu 1994 Łotewskiej Partii Socjalistycznej
(LSP). Partia ta otwarcie przyznaje się do reprezentowania interesów
etnicznych Rosjan i ma właściwie charakter antyłotewski. Nieszczęściem
dla LSP było nieprzyznanie obywatelstwa większości rosyjskojęzycznych
mieszkańców Łotwy, którzy stanowili podstawę jej potencjalnego
elektoratu. LSP skompromitowała się też wystawieniem w wyborach
prezydenckich w 1995 r. kandydatury Alfredsa Rubinsa, byłego
promoskiewskiego przywódcy Łotewskiej Partii Komunistycznej.

tab. 18. Partie lewicowe na Łotwie

Wielopartyjność na Łotwie

Z powyższego wynika, że scena polityczna na Łotwie skupia się wokół
dwóch osi: prawica – lewica oraz oś łotewsko – rosyjska. Liczba partii
istniejących na scenie politycznej świadczy o jej wielopartyjnym
charakterze, można nawet mówić o ekstremalnym pluralizmie. Przyjmując
jako kryterium „prorosyjskość” względnie „prołotewskość” można partie
łotewskie podzielić w następujący sposób:

tab. 19. Spektrum partyjne na Łotwie 1993 – 1998

Partie i ugrupowania polityczne na Łotwie

DCP Demokratiska centr partija

Demokratyczna Partia Centrum

DPS „Saimnieks”

Demokratyczna Partia Gospodarz

DuT Darbs un Taisnigums

Praca i Sprawiedliwość

JP Jauna Partija

Nowa Partia

KDS Latvijas Kristigo Demokratu Savieniba

Łotewski Związek Chrześcijańskich Demokratów

LC Latvijas Cels

Łotewska DrogaLNNK Latvijas Nacionalas Neatkaribas Kustiba

Łotewski Narodowy Ruch Niepodległości

LSDA Latvijas Socialdemokratiska Apvieniba

Łotewski Związek Socjaldemokratyczny

LSDSP Latvijas Socialdemokratiska Stradnieku Partija

Łotewska Socjaldemokratyczna Partia Pracy

LSP Latvijas Socialista Partija

Łotewska Partia Socjalistyczna

LTF Latvijas Tautas Fronte

Front Ludowy

LVP Latvijas Venibas Partija

Łotewska Partia Jedności

LZP Latvijas Zala Partija

Łotewska Partia Zielonych

LZS Latvijas Zemnieku Savieniba

Związek Łotewskich Farmerów

TB Tevzemei un Brivibai

Za Ojczyznę i Wolność

TKL Tautas Kustiba "Latvijai"

Ludowy Ruch na Rzecz Łotwy

TP Tautas Partija

Partia Ludowa

TSP Tautas Saskanas Partija

Partia Zgody Narodowej