Nota bibliograficzna

Roman Heck, Marian Orzechowski, Historia Czechosłowacji, Ossolineum, Wrocław, Warszawa, Kraków 1969, s. 468 obejmuje okres od początku do 1948 roku. Jest to tradycyjna, marksistowska interpretacja historii pisana zgodnie z ówczesną linią partii. Podobną pozycją w języku czeskim jest: Przehled Czeskoslovenskych diejin, t. I-III, Praha 1958-1960. Natomiast wpływ odwilży można wyczuć w: Diejiny Czeskoslovenska v datech, Praha 1968 i pracy wydanej pod redakcją J. Maczurka, Czeszi a Polaci v minulistí, t. I-II, Praha 1964-1967.

Warto zapoznać się z listami Masaryka, które świadczą o jego poglądach na powstające państwo czechosłowackie: Jaroslav Pechaczek (wyd.), Masaryk, Benesz, Hrad. Masarykovy dopisy Beneszovi, Czeské Slovo München 1984, s. 182. Kronikę tego okresu pozostawił najwybitniejszy dziennikarz czeski, Ferdinand Peroutka, Budování státu 1918-1922, T. I-V Praha 1991, s.1853.

O okresie od 1945 roku do początku lat 60-tych (do rehabilitacji) pisał już na emigracji Karel Kaplan, Nekrvavá revoluce, 68 Publishers, Toronto 1985, s. 428. Ten sam autor poświęcił osobną pracę rozwiązaniu przez władze kwestii narodowych i sporów granicznych po 1945 roku: Karel Kaplan, Povaleczné Czeskoslovensko. Czeskoslovensko 1945-1948, národy a hranice, Národní Politika, München 1985, s. 246 oraz wersja krajowa: Pravda o Czeskoclovensku 1945-1948, Praha 1990. Jego najnowsza praca dotyczy polityki Benesza sprzed komunistycznego zamachu stanu: Karel Kaplan, Poslední rok prezidenta. Edvard Benesz v roce 1948, Brno 1994, s. 175.

Wymieńmy też: Jirzí ·olc, Ve sluĎbách prezidenta. Generál Frantiszek Moravec ve svietle archívních dokumentu, Nakladatelství Vyszehrad Praha 1994, s.295.

Eugen Loebl, Tryzen svedomia, Toronto 1978, s. 236 opisuje ruch komunistyczny, którego był uczestnikiem, i swój pobyt w więzieniu (1949-1960) po procesach pokazowych w Pradze.

Vilém Hejl, Karel Kaplan, Zprava o organizovaném násili, 68 Publishers, Toronto 1986, s. 352 dotyczy działalności czeskiej policji komunistycznej i walki z «wrogiem klasowym» do 1980 roku. Ostatnio wydano zbiór dokumentów dotyczących prześladowania Kościoła: Církevní Komise ÚV KSCz 1949-1951. Edice dokumentu. I Církevní Komise ÚV KSCz (« Církevní szestka ») duben 1949 - brzezen 1950, Praha-Brno 1994, s. 504. Úrzad pro dokumentaci a vyszetrzování czinnosti StB wydał m.in. Sborník Securitas Imperii 1, TS StB, Stasi zakon, akce « Klín », Praha 1994, s. 148. Ústav pro soudobé diejiny AV CzR wydał serię 22 zeszytów opartych na archiwach komunistycznych m.in. Frantiszek Koudelka, Státní bezpecznost 1954-1968 (Zákadní údaje), Svazek 13, Praha 1993, s.217 oraz Karel Kaplan, Sovietsztí poradci v Czeskoslovensku 1949-1956, Svazek 14, Praha 1993, s.146. Ústav pro soudobé diejiny AV CzR wydaje także kwartalnik « Soudobé Diejiny ».

Historii samej Wiosny Praskiej poświęcona jest praca Miroslava Synka, Nadieje a zklamání, Prazské jaro 1968, Scheinfeld-Schwarzenberg 1988, s. 159, natomiast zbiór dokumentów czeskich z okresu przebywania Dubczeka w areszcie sowieckim zawiera: Czarna Księga: Sedm prazskych dnu 21.-27. srpen 1968, Dokumantace, Academia Praha 1990, s. 406. Szersze spojrzenie na ten okres dał: J. Sládeczek, Osmasedesáty, Index, Koln 1980, s. 315. W języku polskim nakładem Instytutu Literackiego w Paryżu, w serii Dokumenty w 1969 roku ukazał się zbiór: Komunizm z ludzką twarzą. Zawiera on program Akcji KPCz oraz manifest « Dwa tysiące słów ». Nic istotnego nie wnosi autobiografia Dubczeka: Nadieje umírá poslední. Vlastní Ďivotopis Alexandra Dubczeka, Svoboda-Libertas Praha 1993, s. 294. Praca zbiorowa, Vyvoj Charty. Záznam z konference ve Franken, Index, Köln 1981, s. 179 zawiera referaty na temat celów i sensu działalności Karty 77. Wszystkie dokumenty, listę rzeczników i podstawowe artykuły programowe uczestników ruchu znajdują się w: Charta 77 1977-1989. Od morální k demokratické revoluci, Bratislava 1990, s.525.

Jeszcze przed « aksamitną rewolucją » ukazał się wywiad z jej głównym bohaterem: Václav Havel, Dálkovy vyslech. Rozhovor s Karlem Hviżd’alou, Rozmluvy, Hamburg 1986, s. 230. Dopiero po rewolucji opublikowano, przygotowane jeszcze w 1969 roku, rozmowy z 16 późniejszymi opozycjonistami, działaczami 1968 roku i Karty, do których dodano później przeprowadzone wywiady z Egonem Hostovskim i Jirzím Voskovcem: Antonín J. Liehm, Generace, Praha 1990, s. 467.

Nie powstała jeszcze historia «aksamitnej rewolucji», ale wydano dokumenty z tego okresu: Deset prazskych dnu 17.-27. listopad 1989, Dokumantace, Academia Praha 1990, s. 672. Zbiór artykułów dotyczących okresu 1968-1989 zawiera: Dvie desetiletí przed listopadem 89. Sborník. Praha 1993.

Problemy narodowe poruszali: Milan Hübl, Czeszi, Slovaci a jejich sousedé. Uvahu, studie a polemiky z let 1979-1989, Praha 1990, s. 192, oraz przeciwnik państw narodowych w Europie Środkowej: Rudolf Kuczera, Kapitoly z diejin Strzední Evropy. Institut Pro Strzední Evropu, Praha 1992, s.117. Dyskuję między zwolennikami tradycyjnego spojrzenia na stosunki czesko-niemieckie jako tysiącletni spór kończący się transferem Niemców Sudeckich a przeciwnikami państwa narodowego i wysiedlenia Niemców zawiera zbiór artykułów: Czeszi, Niemci, odsun, Academia Praha 1990, s.368. Najpełniejszą i klasyczną krytyką tego nurtu stanowi wydana po raz pierwszy w 1926 roku praca: Emanuel Rádl, Válka Czechu s Niemci, Melantrich Praha 1993, s.296. W tym samym nurcie plasuje się: Tomasz Staniek, Odsun Niemcu z Czeskoslovenska 1945-1947, Academia Nasze Vojsko Praha 1991, s.536 oraz Niemecká Menszina v czeskych zemích 1948-1989, Institut pro Strzedoevropskou kulturu a politiku Praha 1993, s.283. Obie książki są doskonale udokumentowane.

Jerzy Wiechowski, Spór o Zaolzie, Agencja Wydawnicza TOR, Warszawa 1990, s.64, zawiera bibliografię przedmiotu, ale prawie wyłącznie źródła i opracowania polskie, z prac czeskich podaje jedynie wystąpienia Benesza: E.Benesz, Problémy nové Evropy a zahraniczní politika Czeskoslovenská. Projevy z úvahy z let 1919-1924, Praha 1924. Emigracyjną dyskusję na temat naszych stosunków wydał: Antonín Mestian (red.), Czeskoslovensko-polské styky vczera, dnes z zítra, Opus Bonum, Mnichov 1986, s.192. Najpełniejszą pracą polską jest: Edward Długajczyk, Tajny Front na granicy cieszyńskiej. Wywiad i dywersja w latach 1919-1939, Katowice 1993, s. 284. O polskości Zaolzia i problemach mniejszości patrz: St. Zahradnik, M. Ryczkowski, Korzenie Zaolzia, PAI-press, Warszawa-Praga-Trzyniec 1992.

Literatura dotycząca Serbów łużyckich jest dostępna głównie w języku niemieckin: Klaus J. Dippmann, Geschichte der Serben, T.4, Osteuropa 1981, Z.4, s.355. Jan Szołta, Dzieje Serbołużyczan, Tom I: do 1789, Bautzen 1977, Tom II: 1789-1917, Bautzen 1974, Tom III: 1917-1945, Bautzen 1977 i Tom IV: 1945-1978, Bautzen 1979 przekazano na przemiał. ·ołta był oficjalnym komunistycznym historykiem Serbów w NRD. Oschlus Wolf, Die Serben - slawisches Volk in Osten Deutschland, Bonn-Bad Godesberg 1990. W języku łużyckim istnieje historia: Stawizny Serbow, zwjazak I-IV, Budyszin 1977-1979. Nakładem Macierzy Łużyckiej ukazała się informacyjna książka o Łużyczanach dla Polaków: Łużyczanie, słowiański naród w Niemczech, Energeia Budyszin 1994, s.140. Zawiera ona również obszerną bibliografię i wykaz adresów. Z działaczami łużyckimi wywiady w Polsce przeprowadzał Tomasz Szczepański, zaś Małgorzata Mieczkowska zajmowała się ruchem poparcia dla Łużyczan w Polsce w latach 1945-1950.

Autor publikacji
INTERMARIUM