W moskiewskich archiwach znaleziono dokument, wskazujący, że w 1940 roku sowieckie władze odrzuciły nietypową propozycję III Rzeszy – wówczas głównego sojusznika. Niemcy myśleli o deportacji na Wschód Żydów z podbitych krajów europejskich. Do listu, który rozważał możliwość przesiedlenia Żydów na Ukrainę i Syberię, dotarł rosyjski historyk pracujący w Niemczech. Całą sprawę opisał w artykule na łamach „Sueddeutsche Zeitung”.
Paweł Poljan twierdzi, że list, datowany 9 lutego 1940, został napisany przez Jewgienija Czekmeniowa, urzędnika zajmującego się przesiedleniami, a adresowany był do szefa sowieckiego MSZ, Wiaczesława Mołotowa. Pismo omawia niemiecką propozycję, złożoną rządowi w Moskwie, żeby przesiedlić do ZSRS ponad 2 miliony Żydów polskich, austriackich i czechosłowackich. Poljan uważa, że autorami pisemnej propozycji byli Adolf Eichmann i Alois Brunner – pracownik centrów ds. emigracji Żydów, które funkcjonowały w Berlinie i Wiedniu. Mimo bliskiej i owocnej współpracy w takich dziedzinach, jak np. zwalczanie polskiego podziemia, sowieckie kierownictwo niemal od razu odrzuciło pomysł przyjęcia ponad dwóch milionów Żydów z okupowanych przez Niemcy krajów. „Nie możemy wziąć tych Żydów. Mamy już zdecydowanie za dużo naszych własnych”- napisał Czekmeniow w liście do Mołotowa.
Ewentualna deportacja Żydów do Związku Sowieckiego była jedną z opcji rozważanych przez niemiecki rząd w poszukiwaniu terytorialnego rozwiązania tego, co naziści nazywali „kwestią żydowską”. Pod koniec lat 30-tych i na początku 40-tych niemieccy urzędnicy rozważali także inne drogi pozbycia się Żydów z Europy, np. przesiedlenie na Madagaskar. Adolf Hitler wybrał inny wariant. Blisko 6 milionów Żydów europejskich zostało wymordowanych w ramach planu „Ostateczne rozwiązanie”.
A.R.